Бүх зүйл цаг хугацаатай мөн ээлж дараатай
Юу хамгийн мэргэн бэ? хэмээх оньсгоны хариу бол цаг хугацаа билээ. Тиймээ цаг хугацаа хамгийн мэргэн. Учир нь тэр бүгдэд боломж олгодог, уналт бутрал, алдаа оноог адилхан хуваарилаж өгдөг, жаргал, зовлонг ээжлэн амсуулдаг. Энэ бүгдээс хэн ч зугтах аргагүй бөгөөд цаг хугацаагаар дамжуулан бүх зүйлийг тойрч биш дайрч гарах хэрэгтэй болдог. Тэгвэл цаг хугацаа улс орнуудад, хүмүүст ямар хувь тавиланг, хэрхэн хуваарилаж, юу юу амсуулсан бэ?
1 Монгол ба Орос
Нэгэн цагт Монгол улс дэлхийн талыг байлдан дагуулж, Орос улсыг булаан эзэлж явсан. Харин долоон зууны дараа тэдний нөлөөнд орж, коммунист нийгмийг байгуулахын төлөө хүчин зүтгэж, тэдний ятгалагаар олон лам, сэхээтнээ хэлмэгдүүлж, бас тэдний ачаар техник технологио хөгжүүлж, дэлхийн хөгжилтэй хөл нийлүүлэн алхаж явсан. Бид тэднийг байлдан дагуулсан, эргээд тэд ч биднийг байлдан дагуулсан. Тиймээс юм бүхэн ээлж дараатай.
2 Их Британи
Дэлхийн нэгдүгээр дайн хүртэл буюу XVI-XX зууны эхэн хүртэл Европын эзэнт гүрнүүд дэлхий даяар колонио байгуулсан. Тэр үед Их Британи улс дэлхийн хамгийн хүчирхэг эдийн засагтай, хамгийн өндөр аж үйлдвэрийн чадавхитай улс байжээ. Тиймдээ ч XIX зууны сүүл үед Европын бодлого зүй дэлхийн бодлого зүй болтлоо хүчирхэгжиж байсан. Харин дараа нь энэхүү хүч чадал нь Америк улсад шилжжээ.
3 Америкийн нэгдсэн улс
1914 оны дэлхийн нэгдүгээр дайны дараа Европын хүч чадал суларч, дайны хөлд нэрвэгдсэн олон улсаас Америк улс ганцаараа өмнөхөөсөө илүү хүчирхэгжсэн. Тэд дайны дараа туйлдсан Герман, Их Британи, Франц зэрэг орнуудад тусламж үзүүлж, хүч чадлаа харуулснаар тэдний эрин зуун эхэлсэн.
4 БНХАУ
Харин одоо дэлхийн эдийн засгийн төвийн цаашдын төлөв нь Ази тив рүү чиглэж, тэр дундаа бидний хөрш БНХАУ дэлхийн эдийн засгийн гол хүч болох төлөвтэй байгааг судлаачид таамагласан. Энэ мэт улс орнуудын хүчний хуваарилалт ч хувиран, өөрчлөгдсөөр л байна.
Энэ бүхнээс үзэхэд юу ч үүрдийнх бус. Цаг хугацаа бүгдэд жаргал, зовлон, бадрал, цөхрөлийг ээлжлэн амсуулдаг. Энэ зүй тогтол амьтдад хүртэл ажиглагдана.
Жишээлбэл, Монголын эзэнт гүрний үед морь хүний амиар үнэлэгддэг байсан. Үүний тод жишээ бол Чингис хаан морьныхоо толгой руу цохисон хүнийг цаазаар авдаг байжээ. Бүр тэрнээс ч өмнө Хүннү гүрний Аттила хааны үед өрнө зүгт нүүдэллэн явсан Хүннүчүүд морьноосоо буувал өөрсдийгөө үхсэнд тооцдог байсан талаар европын сурвалжуудад тэмдэглэсэн нь ч бий.
Харин одоо техник, технологи хөгжин тэдний хэрэг үгүй болсон гэж үзсэндээ ч тэр үү, хайр найргүй зэрлэгээр хороон эсвэл амьдаар нь тарчлаан Хятадын хил давуулсаар. Нэгэн цагт хүний дайтай үнэлэгдэн хүндлэл хүлээж, Хубилай хааны үед бүх Хятадыг байлдан дагуулж явсан монгол морьдын үргэлжлэл, өнөө цагт эмээл, хазаар, эзэнтэйгээ биш, хэдэн хэсэг тасдуулсан амьгүй биеэрээ өмнөдийг зорих болжээ.
Цаг хугацаа урсахын хэрээр юм бүр хувьсан өөрчлөгдсөөр
“Нэг л өглөө нар гарахад дуусчихсан байх амьдрал. Нэг л шөнө унтаад босоход зүүд болчихсон байх ээж аав. Нэг л мэдэхэд дуусчихдаг хөлс цусны үнэтэй мөнгө. Нэг алдаанд хийсчихдэг хүчээр олдсон нэр хүнд. Уусчихдаг найз нар, унтарчихдаг хайр. Мөнх биш энэ орчлонд мөлхөж байгаад ч хамаагүй хүнээрээ дуусахсан” гэдэг үг байдаг.
Таны гундах үе, таны гялалзах үе бүгд цаг хугацаатай. Харин энэ богинохон амьдралд, хоромхон зуурын жаргалын төлөө хүмүүс бие биенээ хэмлэж, мэрэн амьдардаг нь цаг хугацааг умартаж, өөрийгөө мөнх мэт дөвийлгөдөгийн уршиг биз ээ.
Өнөөдөр чи инээж нөгөөдөх чинь уйлдаг ч
Өөр нэгэн өдөр чи гуниж, цаадах чинь дуулах болно
О. ДашбалбарЭнэхүү шүлгийн мөрүүд бүх зүйлийг хуваарилаж, цаг мөч тутамд өөрчлөлт хийж, бүгдэд сайхан муухайг ээлжлэн мэдрүүлдэг дэндүү шударга цаг хугацааны мөн чанарыг нээн харуулжээ.
Тиймээс юу хамгийн мэргэн бэ? Цаг хугацаа.
