Израилийн Нуссер Яассин нь гурван жилийн турш дэлхийг тойрон аялж хүмүүсийн тэр бүр мэдэхгүй, очиж үзээгүй хамгийн гайхалтай газруудын талаар сонирхолтой бичлэг хийдэг интернет орчин дахь алдартнуудын нэг юм. Түүний албан ёсны “Nas Daily” фэйсбүүк хуудсыг өнөөдрийн байдлаар 13 сая хүн дагаж байна.

Нуссер Яассин буюу Нас нь өөрийн блогуудаараа дамжуулан танд анзаарагдахгүйгээр дэлхий ертөнцөд урсан өнгөрч байдаг энгийн хэрнээ чухал зүйлсийг таниулахыг зорьдог. Тэрээр аялсан улс, үндэстэн бүрийнхээ улс төр, авилгалын орчин, шашин шүтлэг, геополитик, нийгэм, боловсрол, дэд бүтцийн салбарын өвөрмөц онцлогийг олж харахыг хичээн, өөр хооронд нь харьцуулдаг.

Нас өнгөрсөн гурван жилийн хугацаанд дэлхий дахинд аялахдаа улс орон бүрээс олон зүйлийг олж харахыг хичээж явсны нэг нь “Хятадын өрийн хавх гэж чухам юу вэ, тэднээс зээл, тусламж авсан орнуудад энэ нь үнэхээр бодит аюул заналхийлэл учруулж байна уу” гэдгийг мэдэх байжээ. Ингээд түүний өнцгөөр Хятадын өрийн хавх хэр бодитой вэ гэдэгтэй танилцъя.

-Хятадын өрийн хавх. Энэ бол маш эмзэг сэдэв юм. Гэхдээ үүний мөн чанарыг би та бүхэнд таниулахыг нэлээдгүй хугацаанд хүлээлээ.

Ширээн дээр байгаа 10.000 ам.долларыг хараад танд ямар бодол орж ирэх вэ. Та энэ мөнгийг надаас зээлж авч болно. Мэдээж дараа нь би мөнгөө эргүүлэн авахдаа танаас бага зэрэг хүү нэмж авна. Та надаас зээлж авсан мөнгөөрөө сайхан машин худалдаж авсан гэж төсөөлье. Гэхдээ 10 жилийн дараа та зээлсэн мөнгөө надад буцааж төлөх ёстой. Тэр үед үндсэн зээлийн хүү бодогдсоор та надад 20.000 ам.долларын өртэй болсон байх болно.

Магадгүй танд эргүүлж төлөх мөнгө байхгүй байж болох л юм. Хэрэв ийм зүйл болбол би машиныг чинь, амьдардаг байшингийн чинь нэг хэсгийн хамтаар танаас авах болно. Энэ бол өр барагдуулах хамгийн энгийн зарчим.

Би өнгөрсөн гурван жилийн турш дэлхий дахинд аялахдаа “Хятадын өрийн хавх” яг ингэж ажилладаг болохыг анзаарсан юм.

Шри-Ланка гэх жижиг арлын улсаар жишээ авъя. Энэхүү хөгжиж буй оронд дэд бүтцийн салбараа хөгжүүлэхэд гаднын хөрөнгө оруулалт маш их хэрэг болдог. Харин ширээн дээр байгаа мөнгөтэй адил зүгээр авч болох мөнгө Хятадуудад маш их бий. Өөрөөр хэлбэл БНХАУ-аас зээл авна гэдэг бол маш хялбархан зүйл.

Шри-Ланкагийн Засгийн газар БНХАУ-аас авсан их хэмжээний хөрөнгө оруулалт, зээлийн тусламжтайгаар өөрсдийн эдийн засгийн тэлэлтийн нэрийн хуудас болж буй тэнгэр баганадсан барилгууд, хурдны замууд, нисэх онгоцны буудал болон усан боомтыг бүтээн байгуулжээ. Энд ирсэн гаднын ямар ч жуулчны нүдээр Шри-Ланка улс маш хурдацтай хөгжих аж.

Гэвч тэдний хялбар мөнгөнд зээлийн хүү гэж бий. Энэ улс өнөөдөр БНХАУ-д хэмжээлшгүй их өртэй болсон бөгөөд үүнийгээ эргүүлэн төлөх ямар ч эх үүсвэр, боломж бололцоо тэдэнд байхгүй. Тиймээс сүүлийн жилүүдэд Хятадын компаниудад давуу эрх олгож бүтээн байгуулалтын салбараа тэр чигт нь хариуцуулахаас өөр аргагүй болжээ. Хамгийн энгийнээр тайлбарлавал энэ улсад юу барьж, бүтээн байгуулахыг Хятадууд шийдэх бөгөөд үүнийг өөрөөр газар нутгийн аль нэг хэсгээ өрөндөө барьцаа болгож өгөх гэж ч нэрлэдэг.

Энэ бол Хятадын өрийн хавх. Энэ зүйл бодит гэдгийг би дэлхийн маш олон улсаас олж харсан. Намайг Папау Шинэ Гвиней улсад аялж байхад БНХАУ-ын эрх баригчид тус улсын Засгийн газарт хоёр тэрбум ам.долларын зээл олгосон юм. Тэд энэ мөнгөө мөн л тэнгэр баганадсан өндөр барилгууд, дэд бүтэц хөгжүүлэх болон, усан боомтын бүтээн байгуулалтад зарцуулсан. Харин газар зүйн хувьд алслагдсан тус улсад энэ их өрийг ирээдүйд төлж барагдуулах ямар ч боломж байхгүй. Тиймээс өрөө барагдуулахын тулд тэдэнд одоо Шри-Ланкатай ижил замыг сонгож Хятадуудад давуу эрх олгохоос өөр аргагүй байдал үүсээд байна.

Энэ дүр зургийг та Мальдив, Пакистан, Малайз, Лаос, Египет, Кени, Өмнөд Африк, Казахстан болон Монгол гэх улсуудаас харж болно. Эдгээр орны иргэд Хятадаас зээлсэн их хэмжээний Засгийн газрын өрийг эргүүлэн төлөхөөр өдөр, шөнөгүй хөдөлмөрлөж байна.

Үүний дээр таны заавал анзаарах ёстой нэг зүйл бол БНХАУ-ын хөрөнгө оруулалт, зээлээр эдгээр улсуудад хэрэгжиж буй дэд бүтэц, зам гүүр, усан боомтын бүх төслүүд нь алсдаа усан зам, хуурай газар гээд ямар нэгэн байдлаар Бээжинтэй шууд холбогдоно. Энэ бол зүгээр нэг зам, гүүр барихаас илүүтэй том, хүчирхэг ашиг сонирхол юм. Үүнийгээ Хятадууд “Шинэ торгоны зам” гэж нэрлэсэн байдаг.

Дэлхий нийт аль хэдийн тэр чигтээ Хятадын үйлдвэрлэлийн хүчээр хэвийн эргэж буй. Харин алгуурхнаар урагшлах энэхүү эргэлтийг тун удахгүй Бээжингийн эрх баригчид дангаараа шийдэж эхлэх болно.

Намайг буруугаар битгий ойлгоорой. Хурдны зам, гүүр, усан боомт, нисэх онгоцны буудал зэрэг нь ямар ч улс орон хийгээд тэндхийн иргэдийн аж амьдралд ашиг тустай бөгөөд хэрэгцээтэй зүйлс гэдэг нь хэнд ч ойлгомжтой. Гэвч энэ бүхнийг хэтэрхий их үнэ өртөг, эрсдэлээр бий болгож байгаа нь хожим дээрх улсуудын иргэд гэр оронгүй болох шалтгаан болох бодит аюул нүүрлээд байна.

Эцэг эх маань надад “энэ ертөнц дээр үнэгүй зүйл гэж нэг ч үгүй” гэж үргэлж захидаг юм. Тиймээс, хэрэв та, бид өөрсдийн болон бусдын мөнгөтэй одооноос эхлэн болгоомжтой харьцаж эхлэхгүй бол тун удахгүй Хятад хэл сурахаас өөр аргагүй болж ч мэдэх юм.

Nas Daily