Хотын хэмжээнд 250 орчим мянган айл өрх орой бүр гал түлж, сайжруулсан ч бай, үгүй ч бай түлш өрддөг. Гэхдээ сайжруулсан түлшиндээ хүрч чадахгүй айл олон. Машины хаягдал тосонд хонуулсан дугуйны дотуур хаймар, тоосго, за тэгээд хог, хуучин гутал хувцас...бүр энүүхэндээ гэхэд Баянхошууны эцэст жалганд хөлдөж үхсэн нохойн зовлогыг тас цавчаад түлж байгаа айлын тухай сурвалжлага ч 10 жилийн өмнө өдөр тутмын сонинд гарч байв. Хөлдөж үхэхгүйн тулд түлж болох, гал гаргаж болох бүхнийг зуух руугаа хийхээс аргагүй болдог хахир өвөл айсуй. Орон байраа дулаалах нь байтугай зуух пийшингийнхээ хагархайг нөхөөгүй, яндангаа хөөлөөгүй айл ч хэдэн арваараа бий. Жилийн жилд л давтагдаж байдаг утаагүй зуух, угаасан нүүрсний үлгэр энэ намар сүр дуулиантай эхэллээ.

Сайжруулсан түлш өмнөх жилүүдэд иргэдэд хүрсэн зуухнуудын тавиланг давтаж байна. Энэ зуухнуудтай найзалж, гал түлж сурах гэж монголчууд гурав байтугай жилийг зарсан. Тухайн үедээ 90 мянган төгрөгөөр өгч байсан зуух өдгөө 350 мянга гээд хот хөдөөгүй олдохгүй шахам эрэлттэй болсон. Үүнтэй адил эдүгээ сайн, муу хэлэгдээд байгаа сайжруулсан түлш цагийн шалгуурыг хэрхэн туулахыг ирэх болон дараа дараагийн өвөл хэлээд өгөх биз. Эхэлсэн ажлынхаа үр дүнг үзэх туйлбартай чанар бидэнд ч бас байх ёстой.

Ер нь тэгээд утаатай тэмцэнэ гэдэг айл өрхүүдийн яндан зуух, түлштэй ноцолдсон төдийгөөр дуусахгүй. Орон байраа дулаалах, халаалт дулааны шугамаа аль болох тэлэх, автобус, машинаас ялгардаг утаанд хяналт шаардлага тавих, иргэдээ орон сууцжуулах гээд үндсэндээ Утааны сайдтай болсон ч болохоор өргөн хүрээтэй, урт хугацаа шаардах ажил. Адаглаад л нийслэлийн хэмжээнд асар их утааг өдөр шөнөгүй ялгаруулж буй 3000 орчим уурын зуух байна. Цэцэрлэг, сургууль, дүүргүүдийн хороо, өрхийн эмнэлэг гээд уурын зуухаар халдаг айл олон. Тэгвэл яагаад утаатай ноцолдоод 20 орчим жил болоход ядаж эдгээр улсын байгууллагуудаа хөрөнгө зараад дулааны шугамтай холбочихож болдоггүй юм бэ. Яг ийм асуудал дээр эдийн засгийн тооцоо, үр ашиг ярьмааргүй байна. Нийслэлийн хэмжээнд байгаа хувь, хувьсгалын уурын зуухны 3000 янданг байхгүй болгочихвол утаа 30 байтугай хувь буурна.

Улс дүүрэг хороо тойрсон төрийн үйлчилгээний байгууллагуудаа дулааны шугамд холбоод авна. Нэгэнт очсон дулааны шугам тойроод айлууд байшин саваа чанаржуулаад, халаалт дулаанаа татчихна. Гэхдээ энэ ажлыг үе үеийн холбогдох албаныхан санаачлаагүй биш санаачилсан. Харамсалтай нь энэ уурын зуухнууд нийслэлийн удирдах төвшнийхний найраагүй бизнес болчихсон учраас дулааны шугам очуулахгүй байх бүх аргыг хэрэглэдэг аж. Дулааны шугам татчихвал уурын зуухыг нь нураагаад хог руу зөөчихнө гэхээс үхтлээ айдаг хүмүүс Чингэлтэйн ИТХ-ын Бат-Эрдэнээс эхлээд олон бий. Уурын зууханд түлэх гэж татсан нүүрснээс ашиг олоод сууж байдаг сургуулийн захирлууд ч бий. Улаанбаатар яагаад утаанаасаа салдаггүйг нийслэлд хэдэн арван жилээр үе дамжин бугласан МАН, МАХН, АН-ын улстөрч нэртэй уутлан идэгчид, шамшигдуулан залгигчид өөрсдөө мэдэж байгаа.

Ирэх хавар зундаа дулааны шугамд 100-200 метр ойрхон байгаа бүх уурын зуухыг зөөж ачаад, сургууль цэцэрлэг, өрхийн эмнэлэг, хорооддоо дулааны холболт хийгээд өгөөч, дараагийн удаа хүрээг нь тэлж, хүрээ хотыг утаагүй болгох бас нэгэн том ажлыг эхлүүлнэ үү, баярлалаа.

Р. Эмүжин