Жил бүрийн арван хоёрдугаар сарын 01-ний өдрийг дэлхийн даяар ДОХ-той тэмцэх өдөр болгосон. ДЭМБ-аас 2019 оны энэ өдрийг ХДХВ, ДОХ-ын асуудалд иргэн, иргэний нийгмийн байгууллагын үүрэг, оролцоог нэмэгдүүлэх, үйл ажиллагааг нь дэмжих зорилгоор "Өөрчлөлтийг та бид хийнэ” уриан дор зохион байгуулж өнгөрүүллээ.

Монгол улсад ХДХВ-ийн халдварын эхний тохиолдол 1992 онд бүртгэгдсэнээс хойш 2019 оны аравдугаар сарын байдлаар ХДХВ, ДОХ-ын 281 тохиолдол мэдээлэгдсэн ба үүнээс 44 хүн нас барсан бөгөөд 32 нь ДОХ-ын улмаас нас барсан байна.  Өнгөрсөн оны өдийд дээрх тоо 268 байсан юм.

Энэ тоо 3 сая гаруй хүн амтай манай орны хувьд маш өндөр үзүүлэлт юм. 

2019 онд шинээр ХДХВ-ийн халдварын 13 тохиолдол бүртгэгдсэн ба хэсэг зуурын жаргалаас болж насаараа тарчлах зовлонг үүрнэ гэдэг юутай харамсалтай. Яагаад ийнхүү бичиж байна вэ гэхээр, манай улсад бүртгэгдээд байгаа ХДХВ-ийн халдварын тохиолдлууд 100 хувь бэлгийн замаар дамжсан бөгөөд цус цусан бүтээгдэхүүн, эмнэлгийн тусламж үйлчилгээгээр болон эхээс хүүхдэд халдвар дамжагдаагүй байгаа юм.

ХДХВ-ийн халдвартай 17 эхээс 25 хүүхэд төрсөн (8 эх давтан төрсөн) бөгөөд бүх хүүхдүүд эрүүл саруул бойжиж байна. ХДХВ-ийн халдварын тохиолдлын 81.2 хувь нь эрэгтэй, тэдний 80 хувь нь бэлгийн цөөнх эрчүүд байгаа бөгөөд нийт тохиолдлын 76.8 хувь нь 39-өөс доош насандаа (15-39 нас) оношлогджээ.

Монгол улсын сүүлийн 10-15 жилийн хугацаан дахь бэлгийн замаар дамжих халдварыг аваад үзвэл, заг, хүйтэн, трихомониаз өвчний халдвар буурах хандлагатай байна. Ялангуяа трихомониазын халдвар нэлээд буурчээ. Харин тэмбүүгийн халдвар нэмэгдэж, сүүлийн арван жилд бараг гурав дахин өссөн байна. Үүнийг дагаад ХДХВ-ын халдварын бэлгийн замаар дамжих тохиолдлын тоо нэмэгдэж байгаа юм. 

Энэ талаар ХӨСҮТ-ийн ерөнхий захирал Д.Нямхүү “Монгол Улсад 615 хүн ХДХВ-ийн халдвартай байх боломжтой гэж тооцоолсон. Үүний 38 хувь буюу 281 тохиолдлыг илрүүлээд байна. ХДХВ, ДОХ-ын тусламж үйлчилгээ авч байгаа хүмүүсийн 87 хувь нь ретро вирусийн эсрэг эмчилгээнд хамрагдаж, тэдний 79 хувьд ХДХВ-ийн ачаалал дарангуйлагдсан. Манай төв 2010 оноос өмнө “Глобал” сангийн дэмжлэгээр оношилгоо эмчилгээний эм бэлдмэлийг авч байсан бол, 2013 оноос хойш энэ эм, оношилгоо, эмчилгээний зардлыг Монгол Улсын Засгийн газар бүрэн дааж, жил бүр 300-500 сая төгрөгийг улсын төсвөөс гаргах болсон. ХДХВ, ДОХ-той нэг хүний жилд хэрэглэх эмчилгээний зардалд дунджаар 2-5 сая төгрөг зарцуулдаг. Тухайлбал, ХДХВ-ийн халдвартай эхээс хүүхдэд дамжихаас сэргийлэх зорилгоор нэг эх, хүүхдэд хэрэглэгдэх эмийн зардалд жилд 2.5-3 сая төгрөг зарцуулдаг” гэж хэлсэн байна.

Түүнчлэн хамгийн аймшигтай нь, ДОХ-ын вирус тээгчдийн нас улам залуужсаар байна. Нийт тогтоогдсон 107 тохиолдол буюу 38.1 хувь нь 16-39 насандаа ДОХ тусжээ.

Ерөнхийдөө халдвар тээгчдийн 97 хувь нь 20-45 насныхан бөгөөд 81,2 хувь нь эрчүүд. Үүний 80 хувь нь бэлгийн цөөнх эрчүүд байгаа юм. Мөн 5 халдвар тээгч тутмын нэг нь гэр бүлтэй. Эхнэр, нөхөр хоёрын аль нэг нь, бүр хоёулаа ч энэ өвчний вирус тээгч болсон тохиолдол манайд бий. Үүнээс гадна 5 өвчтөн тутмын 2 нь орон нутагт амьдардаг байна. Монгол улс 21 аймагтай гээд аваад үзвэл 12 аймагт нь ДОХ-ын вирус тээгчид амьдарч байна гэсэн баримт судалгаа бий.

Тиймээс бид үр хүүхдээ болзошгүй эрсдэлээс хамгаалж, бэлгийн аюулгүй, зөв зан үйлд сургах шаардлагатай байна. Дээр нь гэр бүлтэй хүмүүс араар тавилтын хор уршгийг ойлгон ухаарч, үнэнч байдлыг эрхэмлэх нь зүйтэй. Эс бөгөөс энэ нийгэм хэдэн жилийн дараа ХДХВ-ийн халдвартай залуусаар дүүрэх нь ээ.

Амьдрал маш богинохон. Тэр дундаа өвдсөн хүмүүст цаг хугацаа секундээр хэмжигддэг гэдэг. Ирээдүй, хойч үеэ бодож "Өвчин хийсэж ирдэг" гэх ахархан ойлголтоосоо салж өөртөө хайртай байцгаая. Монголын улсын эрүүл мэндийн салбарт асуудал доголдол их байгаа ч манай эмч нар эрүүл ахуйн шаардлагыг сайтар сахиж ажилладгийг үүнд дурдах нь зөв юм. Харин одоо ард иргэд ухамсартаа шаардлага тавьж, бэлгийн замын халдварт өвчнөөс өөрсдийгөө хамгаалж, эрүүл ахуйг чандлан сахих хэрэгтэй байна.

Бусдаас бурууг хайдаг нийгэм өнөөгийн цаг үе биш шүү. Хэн ч хэний ч өмнөөс амьдраагүйг санаж өөрчлөлтийг өөрөөсөө эхэлцгээе, залуусаа!

Э.Анударь

Эх сурвалж дурдахгүйгээр зөвшөөрөлгүй хуулбарлан нийтлэхийг хориглоно.