Ахмадын өвлийн III олимпийн наадам Австри улсын Инсбрук хотод ирэх оны нэгдүгээр сард болно. Энэ тэмцээнд манай улсаас 78 настай Б.Жалбаа өрсөлдөх юм. Тэрбээр  олимпийн их наадамд гүйлтийн тэшүүрийн төрөлд оролцож байсан гэдгээрээ онцлогтой. Түүнтэй хэсэгхэн хором ярилцсанаа хүргэе.

-Ахмадын өвлийн олимпийн наадам удахгүй хөшгөө нээнэ. Та 56 жилийн дараа Инсбрукийн мөсөн талбайд дахин хөл тавих гэж байна. Хэр догдолж байна вэ?

-Үгээр хэлэхийн аргагүй сайхан мэдрэмж төрж байна. Тэр хэрээр хариуцлага нэмэгдэж байгаа нь мэдрэгдэж байна. Инсбрук хот 1964 онд өвлийн олимпийн их наадмыг зохион байгуулсан бол 56 жилийн дараа ахмадын өвлийн олимпийн наадмыг зохион байгуулах гэж байгаа нь тэмдэглүүштэй зүйл юм. Би гүйлтийн тэшүүрийн 500, 1000, 1500, 5000 метрийн зайд өрсөлдөхөөр бэлтгэж байгаа. Монгол Улс 1964 онд анх удаа олимпийн наадамд тамирчдаа оролцуулж байсан. Тэр нь өвлийн олимп. Эх орноо төлөөлөн олимпийн наадамд оролцсон анхны тамирчдын нэг нь би. 56 жилийн дараа Инсбрук хотод хоёр дахь олимпдоо оролцох болсоноо бэлгэшээж байна.

-Таны анхны тэшүүр хөрөө байсан гэдэг үнэн үү? 

-Үнэн, үнэн. Би 1954 онд гүйлтийн тэшүүрээр анх хичээллэсэн юм. Тэр үед Хөвсгөл аймгийн Цагаан-Үүр сумын бага сургуульд сурч байсан. Хүүхэд болсон хойно тоглож наадах гээд өвөл нь нуурын ус хөлдөхөөр чарга, тэшүүр их хань болдог байж билээ. Манай нутгийн багачууд тэшүүрээр гулгахыг хаанаас ч үзсэн юм, эцэг эхийг  гээд аав, ээж нар модны хөрөөнийхөө төмрийг хөрөөдөж, тайран банз модны завсар хавчуулж, бэхэлж тогтоогоод тэшүүр хийж өгдөг байсан юм. Түүгээр нь гулгаж сурцгаадаг байдаа шүү дээ.

-Тухайн үед Монголд тэшүүрийн спорт хэр зэрэг хөгжсөн байсан юм бол?

-Нэг их сайн хөгжөөгүй байсан. Яг ийм үед Дэлхийн аваргад нэг л удаа тамирчдаа оруулсан юм. Дараагаар нь 1964 оноос хойш л дэлхийн аваргад тасралтгүй оролцож эхэлсэн.

-Олимпийн нээлтэд анх оролцож байх үед танд ямар мэдрэмж төрж байв?

-Тухайн үед гаднын улс руу ч гарч үзээгүй, олимп гэж юу байдгийг ч үзээгүй хүүхэд байлаа. Олимпийн бэлтгэлээ Казахстанд 45 хоног хийгээд явсан. Очиход хачин гэж жигтэйхэн, тийм гэхийн аргагүй мэдрэмж төрсөн. Их сайхан санагдсан даа.

-Та дөрвөн зайн уралдаанд орох юм байна. Таны насны хүнд ахдахгүй юу?

-Мастеруудын 75-79 насны ангилалд оролцоно. Хичээнэ дээ.

-Та тэшүүрийн гулгалтын спортоос хэсэг завсарласан. Яагаад тэр вэ?

-1975 онд Хөвсгөл аймагт багш, дасгалжуулагчаар томилогдож, хүүхдүүдтэй ажиллаж эхэлсэн. 2018 оноос хойш гүйлтийн тэшүүрээр хүч үзэхээр шийдэж, 44 жилийн дараа дахин хичээллэж байгаа минь энэ.

-Өнгөрсөн жил Япон улсад болсон тэмцээнд түрүүлсэн санагдаж байна?

-Тийм. 2018 онд ахмадуудын тэмцээнд анх оролцоод түрүүлсэн. Мөн энэ удаа оролцох тэмцээн нь анх олимпод оролцсон тэмцээн гэдэг утгаар сэтгэл догдлол их байна.

-1964 оны олимпод тантай хамт хэчнээн хүн оролцсон юм бэ?

-Л.Цэнд, Л.Дашням, Ж.Үржав, Ц.Лхамжав зэрэг тамирчидтай хамт явж байсан. Тухайн үед Л.Цэнд тугчаар оролцож байсан юм. Тэднээс гурав нь ертөнцийн мөнх бусыг үзүүлсэн. Одоо Л.Цэндийн маань бие муу байгаа. Тиймээс одоо гаргах гэж байгаа мөртэй минь хамт 1964 онд олимпод хамт явж байсан тамирчдын маань нэр гарна гэдэг сэтгэл өвөрлөөд явах гэж байна даа.

-Таныг ирэх өвлийн олимпын наадамд тугчаар оролцоно гэсэн яриа байна. Энэ үнэн үү?

-Тугчаар оролцох завшаан тохиовол сайхан л байна. Одоогоор шийд нь гараагүй байгаа. Ирэх нэгдүгээр сарын 4-нд тодорхой болох байх.

-Таныг энэ хугацаанд сур харваа, шагай харваагаар хичээллэсэн гэж сонссон. Яагаад энэ спортоор хичээллэх болсон юм бэ?

-1975 онд багш, дасгалжуулагчаар томилогдох үеэс үндэсний спортоор хичээллэж эхэлсэн. Учир нь Аймгийн төв спорт хороо дасгалжуулагч нарт спорт хариуцуулж өгдөг юм. Надад үндэсний сур, тэшүүр, хөнгөн атлетик, сагсан бөмбөг зэрэг спортын төрлийг хариуцуулсан. Үндэсний сурын спортын мастер, Монгол Улсын хүндэт мэргэн цолтой. Үүний дараа шагай харваагаар хичээллэж, Монгол Улсын харьшгүй мэргэн цол хүртсэн.

-Та олон спортоор хичээллэсэн. Хүүхдүүддээ спортоо өвлүүлж үлдээв үү?

-Миний хоёр хүү сур, шагай харвадаг. Хоёр ач маань сур харвадаг. Хоёулаа цолтой. Бас том хүү маань тэшүүрээр хичээллэдэг. Идэрчүүдийн улсын аврга шалгаруулах тэмцээний алт, мөнгөн медальтай.

-Олимпийн бэлтгэл ажил хэр хангагдсан гэж үзэж байна вэ?

-Бид хятадын Хайлаар хотод мөсөн гулгуурын талбайд 10 хоногийн бэлтгэл хийгээд ирсэн. Эх орондоо бэлтгэл хийе гэхээр харамсалтай нь, мөс нь бэлэн болоогүй л байна. Одоо кросс гүйлт, дасгал хийх зэргээр л бэлтгэлээ базааж байна даа. Өнөөдөр Хандгайтад бэлдүүлж магадгүй гэсэн.

-Бэлтгэлийн зардал мөнгөө хэрхэн зохицуулж байна вэ?

-Төрөөс ямар ч дэмжлэг байдаггүй. Өөрсдийнхөө зардлаар л олимпод бэлдэж байгаа. Олимпод явж оролцоход нэг хүнээс 5-6 сая төгрөгийн зардал гарна. Бэлтгэл, сургуулилт, олимп руу явах зардал зэргийг өөрөөсөө гаргана.

-Инсбрук хот 56 жилийн өмнөхөөс хэр өөрчлөгдсөн бол гэж бодож байна вэ?

-Мөсөн гулгуурын талбай нь тухайн үед ил задгай байсан. Одоо битүү мөсөн гулгуурын талбай болсон болов уу.

-Тухайн үед тантай өрсөлдсөн гаднын орнын тамирчид одоо хичээллэж байгаа болов уу. Олимпод оролцох хүмүүсийн дунд нэрс нь байсан уу. Таныг анзаарч харсан байх гэж найдаж байна?

-Шүүж харсан. Тэмцээнд оролцох тамирчдын нэрс дунд тухайн үед олимпод оролцсон тамирчдын нэрс байгаагүй.

Б.Лхам