"Мөнгө цаас болоход..." - Түүхэн дэх хамгийн өндөр инфляцийн өсөлтүүд

"Мөнгө цаас болоход..." - Түүхэн дэх хамгийн өндөр инфляцийн өсөлтүүд

Мөнгө цаас болох гэсэн хэллэг бий. Гэтэл энэ үг нь бодит байдалд ямар их ойртож болох тухай бид тэр болгон боддоггүй, мэддэггүй билээ. Ингээд мөнгө цаас болсон тухай, инфляц богино хугацаанд улс орны эдийн засгийг сүйрүүлсэн тухай янз бүрийн улс орон,цаг хугацааны тухай сонирхуулах бөгөөд тэр үеүдэд мөнгө нь хэвлэсэн цааснаасаа ч хямдхан болж байсан гэдэг.

Гиперинфляц гэдэг бол зөвхөн орчин үеийн ойлголт биш эрт цагт ч байсан үзэгдэл бөгөөд мөнгө анх үнэгүйдсэн тохиолдлыг Францын хувьсгалын үе буюу XVIII зууны төгсгөлд болсон гэж үздэг. Түүхийн бичиг баримтаар бол энэ үед мөнгөний ханшны уналт сард 143%-д хүрч байжээ. XX зууны эхэн хүртэл энэ нь ханшны уналтын дээд хэмжээ гэж тооцогдож байсан бол дараа нь дэлхийн янз бүрийн улс оронд болсон 17 удаагийн ханшны уналт нь Францын тэрхүү эргэлзээтэй дээд амжилтыг давсан байна.

Жон Хопкинсийн нэрэмжит Их Сургуулийн эдийн засгийн профессор Стив Ханке нь гиперинфляц нь  барааг бараагаар солилцох болон үнэт металл-мөнгөөр бодит бараа худалдан авдаг эдийн засгийн үед огт байгаагүй гэжээ. Мөнгө үнэгүйдэх нь зөвхөн мөнгөний тоо хэмжээ замбараагүй их болж, ямар нэг стандарт, дүрмээр хянагдах болсон үед л бий болдог гэнэ.

Мөнгө зоосыг бараагаар сольдог байсан үед инфляцтай тэмцэхэд хэцүү биш байлаа. 1124 онд Хенри I хааны үед мөнгөн зоосны үнэ унаж эхэлсэн байна. Зоосыг цутгаж байгаа мөнгөний, металлын чанар муудсан нь үүний шалтгаан байжээ. Ханш уналтаас болж эдийн засгийн хямрал бий болох аюул байсан учир хаан мөнгө цутгагч нарын баруун гарыг огтолж, оронд нь шинэ хүн авах зарлиг буулгасан байна. Ингэснээр одоогийн фунт стерлингийн өмнөх үе болох мөнгөн стерлинг нь ханшийн хувьд тогтворжсон гэдэг. Харин өнөөдөр инфляцтай тэмцэх нь хамаагүй илүү хэцүү бөгөөд ядаж л Жорж хааны аргаар хүний гар хөл таслаад үр дүнд хүрэхгүй нь ойлгомжтой.

Ямар нэг материаллаг зүйлээр баталгаажаагүй ямар ч валют нь инфляцад өртөх эрсдэлтэй, үүнээс найдвартай хамгаалахын тулд эдийн засгийн хурдацтай өсөлт, улс төр, нийгмийн тохирох орчин бий болох ёстой юм. Одоо дурдах тохиолдлууд нь дээрх онолыг хөдөлшгүй үнэн зүйл гэдгийг баталсан явдлууд билээ.

1 Грек, 1944

Грек, 1944

Гиперинфляцын хамгийн том жишээ нь 1944 онд Грект болсон явдал юм. Юмны үнэ 4 хоног тутамд 2 дахин өсч, сарын инфляцын хэмжээ 13800% хүрч байв. Эдийн засгийн энэ хямрал нь Гитлерийн Герман тус улсыг эзлэн авч хяналтаа тогтоож байсантай холбоотой бөгөөд энэ нь 1,5 жил үргэлжилжээ.

1938 онд грекүүд драхмыг дунджаар 40 хоног хадгалж дараа нь ямар нэг эд зүйл худалдан авч байсан бол 1944 оны намар ердөө 4 цаг л хадгалж байв. 1943 онд гүйлгээнд байгаа хамгийн том мөнгөн дэвсгэрт нь 25 000 драхм байсан бол 1944 оны төгсгөлд 100 000 000 000 000-ын драхмын дэвсгэрт гарч байжээ.

2 Герман, 1919

Герман, 1919

Дэлхийн нэгдүгээр дайны дараа Герман улсыг урь хожид байгаагүй их гиперинфляц нөмөрсөн байна. Дайнаар ядарч туйлдсан эдийн засаг үйлдвэрлэл, асар их өр зээл, дайны төлбөр гээд их мөнгөний өр энэ улсыг хүлээж байлаа. Засгийн газар маркийг бөөн бөөнөөр нь хэвлэж валютаар солин гадаад өрөө дарна гэж тооцож байснаас мөнгөний үнэ ханш огцом унаж эхэлжээ. Гурван өдөрт л юмны үнэ хоёр дахин нэмэгдэж сарын инфляцын төвшин 29500% хүрч байсны хамгийн тод илрэл нь талхны үнэ юм. 1-р сард Берлинд нэг талх 250 маркийн үнэтэй байсан бол 11 сард энэ талхны үнэ нь 200 тэрбум марк болсон байв.

3 Серби, 1992

Серби, 1992

1992 онд хуучин социалист Югослав бутран тарж Серби, Монтенегро улс л үлдлээ. Эдийн засгийн болон улс төрийн хямрал нүүрлэсэн энэ улсын засаг захиргаа мөнгө хэвлэж амиа аргацааж байснаар улс орон даяар юугаар ч баталгаажаагүй мөнгө замбараа цадиггүй их болсон байна.

1994 оны эхний саруудад НҮБ эдийн засгийн хориг арга хэмжээ авч, дээр нь хэмжээ хязгааргүй авилга, хээл хахууль газар авсан зэргээс шалтгаалан гиперинфляц 313 сая хувьд хүрч байжээ. Дэлгүүрт байх цөөхөн бараа бүтээгдэхүүн нь 34 цаг тутамд хоёр дахин өсөж байсан ба иргэд нь ямар нэг мөнгө олсон бол 1-2 цагийн дотор түүнээсээ салж байв. Угаасаа мөнгөөр авах эд зүйл ховор байсан учир хил даван Унгар улсад очиж амь зуухад хэрэгтэй анхан хэрэгцээний бараа бүтээгдэхүүн авч байжээ.

4 Зимбабве, 90-ээд оноос

Зимбабве, 90-ээд оноос

XX зууны 90-ээд оны эхээр Зимбабве улс гиперинфляцын дээд хэмжээг тогтоосон гэдэг. 1980 онд тус улсад мөнгөний шинэ нэгж гарган 1 зимбабве доллар нь 1,25 ам доллартай тэнцэхээр болжээ. Хэсэг хугацаанд энэ ханш тогтвортой байсан боловч 1990 онд газрын шинэчлэл эхэллээ. Улс орноос европчууд, хөдөө аж ахуй эрхэлдэг байсан цагаан арьстнуудыг хөөн явуулж газрыг нь зимбабвичууд эзэлсэн байна. Энэ хүмүүс ажил хийх сонирхол бага, туршлага муутай учир улс орны эдийн засаг ч суларч эхэлсэн ба дээрээс нь1998 онд хөрш Конго улстай дайтаж эхэлсэн, АНУ  2002 онд эдийн засгийн хориг арга хэмжээ авч эхэлсэн зэргээс болон мөнгөний ханш огцом унасан байна.

2007 онд үл хөдлөх хөрөнгө эзэмшигч нар нь түрээсийнхээ төлбөрт ямар ч мөнгө авалгүй гурил, ургамлын тосоор төлбөр тооцоо хийж байсан ба хамгийн гүйлгээтэй валютаар ариун цэврийн цаас тодорч байсан гэхээр байдал ямар байсан нь тодорхой. 2008 оны 11-р сард өдөр болгон юмны үнэ нэмэгдэж байсан ба оргил үедээ нэг талх 200 тэрбум зимбабве долларын үнэтэй болсон гэдэг.

5 Унгар, 1918 оноос

Унгар, 1918 оноос

Унгар улсад дэлхийн нэгдүгээр дайны дараагаас эдийн засгийн хямрал эхэлж хоёрдугаар дайны дараа л дууссан билээ. Австри-Унгарын эзэнт гүрэн задарсны дараа тус улсад шинэ валют болох пенгё бий болсон ба энэ шинэ валютын ачаар улс орноо эдийн засгийн хямралаас гаргана, гадаад өрөө дарна гэж засгийн эрх баригчид тооцож байв.  

Энэ нь бүтэлгүйтэх үед улсын банк нь мөнгөн тэмдэгтээ девальваци хийх замаар төсвийн алдагдлаа нөхөх гэж оролдсон ба дэлхийн хоёрдугаар дайны үед мөнгө хэвлэх ямар нэг хязгаарлалт алдагдсанаар ханш урьд өмнө байгаагүйгээр унажээ. Юмны үнэ 15 цаг тутамд хоёр дахин өсч 1946 оны 6 сард ханшны уналтын хэмжээ 41,9 квадриллион хувь болж байв. Унгар улсын гүйлгээнд байгаа бүх мөнгөн тэмдэгтийн үнэ ханш нь тэр үеийн нэг Америк долларын 1000-ны нэгтэй тэнцэх хэмжээтэй байсан гэдэг.

3
таалагдаж байна

0
таалагдахгүй байна

Холбоотой мэдээлэл Бүгдийг үзэх

Сэтгэгдэл (-)

АНХААРУУЛГА: Уншигчдын бичсэн сэтгэгдэлд манай сайт хариуцлага хүлээхгүй болно. Та сэтгэгдэл бичихдээ бусдын эрх ашгийг хүндэтгэн үзнэ үү!
0/1000
  • Зочин ×
    Хариулах ({[{ cmmnt.children.length }]})
    0/1000
    • Зочин {[{ childComment.ip_address }]} ×
      {[{ childComment.text }]}
      {[{ childComment.dislike_count }]}
    • Бусад сэтгэгдэл ()
  • Бусад сэтгэгдэл ()

Дуртай төрөл

Х.Нямбаатар: БОАЖЯ-аас олгосон бүх газрыг нийслэлийн мэдэлд шилжүүлэх хуулийн төсөл

2024-04-11

Шүүхээс Н.Өнөрцэцэгийн сэтгүүлчээр ажиллах эрхийг хязгаарласан шийдвэрийг давж заалдах шүүх хурал боллоо

2024-04-09

Х.Нямбаатар: С.Мөнхжаргал гэдэг лут том этгээд байна... Бид бульдозертой очиж хашааг чинь цөмөлж зам гаргана шүү‼️

2024-03-27

Д.Наранбаатар: М.Энхболдыг эхнэрийнх нь хамт АТГ-т шалгуулна

2024-03-27

Н.Өнөрцэцэг: Миний эсрэг энэ бүх асуудлын ард Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх байна гэж хардаж байна

2023-12-02

Уилл Смитийн эхнэр түүний араар тавьсан тухай телевизийн шууд эфирээр өөрт нь хэлэхийг дэлхий нийтээрээ харсан...

2022-04-18

Циркээ авъя аа...

2022-04-04

Б.Жаргалсайхан: Цөмийн дайнд цөмөөрөө үхнэ шүү...

2022-04-01

МОНГОЛЫН БИЗНЕСИЙН САЛБАР Ц.БААТАРСАЙХАНЫ "ХАЛААСАНД БАЙНА"

2024-04-12

Б.Баярдаваа: Ирэх онуудын эдийн засгийн тогтвортой өсөлтөд сөрөг нөлөө үзүүлэхгүйн тулд өнөөдөр бодлогын хүүг бууруулж байна

2024-04-11

Н.Учрал: Манай салбарт IT мэргэжилтнүүдийн хомсдол бий болсон‼

2024-04-09

Метро түгжрэл бус хөгжил дагуулна

2024-04-09

МОНГОЛ ГЕНЕРАЛЫН ӨДӨРТ

2022-04-28

Цагийн өнгө өө гэж...

2022-04-18

Гоёыг хуваалцана...

2022-04-18

Шойгугийн 7 том алдаа

2022-04-04

ЭМЯ: Коронавируст халдварын 47, орон нутагт 36 тохиолдол батлагдлаа

2022-04-02

ЭМЯ: Ковидын 127 тохиолдол бүртгэгдэв

2022-04-01

ЭМЯ: Ковидын 112 тохиолдол бүртгэгдэв

2022-03-31

ЭМЯ: Улаанбаатарт 52, орон нутагт 33 тохиолдол батлагдав

2022-03-30

Хүний амьдралын эхний 7 жил ирээдүйд хэн болохыг тодорхойлдог

2021-10-30

Өсвөр насныхны сэтгэл гутралын зонхилох шалтгааныг гэр бүлийн зөрчил тэргүүлж байна

2021-10-28

Таны хүүгийн оюуны чадавх хадам аавынхтай тань дүйнэ...

2021-09-12

Найзтай болж чаддаггүй хүүхдэд хэрхэн туслах вэ?

2021-09-02

Жилберто Верас: Монгол боксчид дэлхийд хүчтэй өрсөлдөгч

2022-03-31

Э.Цэндбаатар: Бүх бүсийг нь авна. Хоёрдугаар сард дахин тулаантай

2021-12-26

Бөхчүүд нэгдсэн стандартын зодог шуудаг, малгай өмсдөг болно

2021-12-20

Гавьяат тамирчин М.Анхцэцэг 2021 оны Дэлхийн аварга боллоо

2021-12-17

Монгол улсын ерөнхий сайд асан “бохир” мөнгөөр Манхэттэн дүүрэгт тансаг сууцнууд худалдаж авсныг тогтоожээ

2024-03-27

Дэлхийн мэдээ цөөн үгээр 03.26

2024-03-26

Японы хүлэмжийн хийн ялгарал долоо дахь жилдээ дараалан буурчээ

2022-04-16

Польш улс АНУ-ын цөмийн зэвсгийг байрлуулахад бэлэн байна

2022-04-04

Д.Ганбат: Монгол хүүхдүүд дэлхийн хүүхдүүдээс 3.5-4 жил хоцрогдсон байна‼️

2024-04-12

Л.Оюун-Эрдэнэ: Нүглээ нуух гэж гэмгүй хүмүүсийг хэлмэгдүүлчихээд битгий маазраад бай!

2024-04-12

126 гишүүний ажиллах дэгийг хэлэлцэж эхэллээ

2024-04-12

МАН-ЫНХАН ХУЛГАЙЧУУДААСАА АЙГААД” НОГООН АВТОБУСНЫ СОНСГОЛОО ХИЙХГҮЙ ГЭХ ТОХИРОО ХИЙСЭН ГЭВ ҮҮ?

2024-04-11

Р.Дарханбаяр - Дотоод, гадаадын хөрөнгийн зах зээлд хэрхэн оролцох вэ?

2022-03-31

ХААН Банк “Хадгалаад аял” урамшуулалт аянаа зарлалаа

2022-03-31

Redmi брэндийн гар утсаа хөнгөлөлттэй зээлээр худалдан авах боломжтой боллоо

2022-03-31

Голомт банкнаас дараах тендерийн сонгон шалгаруулалтыг зарлаж байна

2022-03-31

ЕБС-ийн сурагчдын амралт ирэх даваа гаригаас эхэлнэ

2022-04-01

Монгол, Оросын оюутан солилцоог нэмэгдүүлнэ

2021-12-18

"Манай улс цээжлэх, давтах гэсэн доод эрэмбийн мэдлэг түгээж байгаа нь хамгийн том учир дутагдал"

2021-11-29

Б.Атар-Эрдэнэ: Бид гадаадад байгаа 2000 хүүхдэд монгол хэлний хичээл заасан

2021-11-29

Аз жаргалтай наслахад ямар хүчин зүйл нөлөөлдөг вэ сэдвээр багш, судлаач О.Саранчулуунтай ярилцав

2024-04-11

Диплом Подкаст: TomYo-ийн Стратеги хариуцсан захирал О. Энхжин

2021-06-23

"Zolo Show" подкаст - Ц. Баяр (TUUH.MN)

2021-06-14

Маркетинг Подкаст - МИШЭЭЛ СИТИ төслийн ахлах, Бизнес хөгжлийн захирал Ц. Будхүү

2021-06-11

Н.Ганибал: : “Эрдэнэс Баянбогд” бол стратегийн ач холбогдолтой орд учир УИХ-аар хэлэлцэх ёстой

2024-04-04

Эрдэнэт үйлдвэрийн ажилтнуудад энэ оны 06-р сарын 30 хүртэл хугацаанд орон сууцны ипотекийн зээлийг 3 хувийн хүүтэй олгохоор тохиролцлоо

2024-03-27

Орос, Хятад руу шинэ хоолой барихад Европ тусална

2022-04-01

10 жил гацсан уул уурхайн биржийн хууль батлагдах уу?

2022-01-12

ТАНИЛЦ: ГАЗНААС ҮҮДЭЛТЭЙ ГАЗРЫН НАЙМААНЫ “ДЭЛБЭРЭЛТ”-Д ТҮРҮҮЛЖ ӨРТӨХ ТӨРИЙН ТОМЧУУД

2024-01-29

БНСУ хүн амынхаа 70 хувийг 10 дугаар сар гэхэд бүрэн вакцинжуулна

2021-08-15

CAAK ӨНЦӨГ: Сэтгэл гутрал хэмээх бидний чимээгүй дайсан

2021-05-19

CAAK ӨНЦӨГ: Орос болон барууны орнуудын вакцины ялгаа юу вэ?

2021-05-12
10:10

Санхүүгийн Эрх Чөлөөнд Хүрэх Хэцүү Биш!

2024-04-12
5:42

Гудамжны хоолыг хөгжүүлэхэд төрийн агентлагуудын уялдаа хэрэгтэй

2022-05-09
4:41

Монголын анхны газрын тос боловсруулах үйлдвэр

2022-05-05
4:37

Колумби улс энэ долоо хоногт нэг сая орчим Венесуэлийн цагаачдад түр эрх зүйн статус санал болгоно

2022-05-03

Төрийн эрх мэдэл хэнд байх ёстой вэ?

939

МАН-ыг тараах Ерөнхийлөгчийн захирамжийн тухай та ямар үзэл бодолтой байна вэ?

1,050

Коронавирусийн вакцинуудаас та алийг нь үр дүнтэй гэж бодож байна вэ?

1,621

Хэрэв та АНУ-ын иргэн байсан бол Ерөнхийлөгчийн сонгуульд хэнд саналаа өгөх вэ?

417