Одоогоос арав орчим жилийн өмнө Их Британийн Royal Holloway коллежийн эрдэмтэд зөгийн дээр хийсэн урт хугацааны судалгааныхаа үр дүнд нэгэн сонирхолтой дүгнэлтийг гаргажээ. Тэдний олж мэдсэнээр “Зөгийний тархи асар хурдан ажилладаг төдийгүй математикийн адармаатай бодлогыг компьютерээс ч хурдан боддог” ажээ. Тэд үүнийг нотлохын тулд зөгийний цэцэгнээс шүүс цуглуулах явцдаа хамгийн богино замыг нь сонгож, хамгийн бага хүч зарцуулж буй чадварыг нь нарийвчлан тооцоолсон байна. Тэдний дүгнэснээр зөгий шүүс цуглуулахдаа хүч чадлаа хэмнэхийн тулд нарийн математикийн тооцоолол дээр хөдөлдөг юм байна. Зөгийний хамгийн дөт замыг сонгож буйг судалгаа хийсэн эрдэмтэд математикийн бодлоготой адилтган үзжээ. Сонирхуулахад, угтаа хамгийн дөт замыг тооцоолон гаргах боломжтой математикийн аргууд бий ч үүнийг бодохын тулд компьютер ашигласан ч нэлээд бэрхтэй, удаан байдаг аж.

ЗӨГИЙНИЙ НӨХӨН ҮРЖИХҮЙ

Зөгийний үүрэнд хатан зөгий, эрэгчин зөгий, эмэгчин зөгий хэмээх гурван төрлийн зөгий байдаг. Нэг үүрэнд 20-60 мянган зөгий амьдарна. Хатан зөгий гурваас таван жилийн настай байдаг бол эмэгчин зөгий зургаан сарын настай. Зөвхөн хатан зөгий л өндөг гаргаж чаддаг бөгөөд зуны улиралд өдөрт 1000-2500 өндөг гаргана. Нэг үүрэнд нэг л хатан зөгий байх боломжтой. Эрэгчин зөгий нь үр удмаа үлдээх л үүрэгтэй. Зөвхөн эмэгчин зөгий бал цуглуулдаг. Эмэгчин зөгийнүүд үүрээ барьж, цэцгийн бал, тоосонцор түүж үүрэндээ авчирна. Цэцгийн шүүснээс гаргаж авсан балаа өвөл идэж хэрэглэнэ. Харин тоосонцортой балаараа авгалдайнуудаа тэжээдэг байна.

ЗӨГИЙНИЙ БАЛ ЦУГЛУУЛАХ АЯЛАЛ

Нэг зөгий бал цуглуулахаар үүрээ орхин явахдаа дээд тал нь найман километр нисдэг. Бидний хэрэглэдэг нэг шил /450гр/ зөгийн балыг гаргахын тулд нэг зөгий, хүн дэлхийг гурван удаа тойрсонтой тэнцэхүйц хэмжээний хол аялж мөн ажилладаг аж. Зөгийний сүрэг 450 грамм бал цуглуулахын тулд нийтдээ 88.5 мянган километр зам туулдаг. Харин энэ хэмжээний балыг цуглуулахын тулд нэг зөгий хоёр сая цэцгэн дээр очдог байна. Түүнчлэн ганцхан халбага зөгийн бал гаргахын тулд найман зөгий бүхэл амьдралынхаа турш зүтгэдэг.

ЗӨГИЙН АЖ АХУЙГААС ЗӨГИЙН БАЛААС ГАДНА 12 ТӨРЛИЙН БҮТЭЭГДЭХҮҮН ГАРГАН АВДАГ

Манай улсад зөгийн аж ахуй эрхэлдэг 600 аж ахуйн нэгж, нөхөрлөл, иргэд байдаг аж. Монгол зөгийн балны талаар Монголын зөгийчдийн нийгэмлэгийн гүйцэтгэх захирал Т.Туяа “Монголын зөгийн бал өндөр уулсын зэрлэг цэцэгс, нэн ховордсон эмийн ургамлын охь дээж юм. Дотоодын зөгийн балны 10 хувь нь таримал ургамал буюу рабс, гурвалжин будааных, 90 хувь нь онгон байгалийн зэрлэг цэцэгсийн ургамлын бал. Ургамалжилтын төрлөөрөө далайн түвшнээс дээшлэх тусам антиоксидант чанар дээшилдэг. Энэ нь бидний хэрэглэж байгаа зөгийн бал дахь антиоксидант чанар гэсэн үг. Зөгийн балныхаа антиоксидант чанарыг судлаад алдартай болгочихсон “Манука” гээд бал байна. Эдний зөгийн бал нэг кг нь 400 долларын үнэтэй. Тэгэхээр бид энэ судалгааг хийж Монголын зөгийн балны антиоксидантыг судалж зарлаж байж дэлхийд гаргана” гэсэн юм. Антиоксидант гэдэг нь энгийн үгээр тайлбарлавал хүн төрөлхтний оршин тогтнох эх үндэс болсон эсийн амьд шинжээ хадгалах өвөрмөц биологийн тогтолцоо аж. Антиоксидант бүтээгдэхүүн хэрэглэх нь эсийн мембраныг гэмтэхээс хамгаалах, эсийн хуваагдлыг хянах, хөгшрөлтийн эсрэг, хорт хавдраас сэргийлэх, дархлал дэмжих, үрэвслийг бууруулах, судас хатуурах эрсдлийг багасгах, хорт нэгдлийг саармагжуулах, хоргүйжүүлэх процессийг дэмжих гэсэн маш олон төрлийн ач холбогдолтой аж.

Зөгийний аж ахуйгаас зөвхөн зөгийн балаас гадна 12 төрлийн байгалийн идэвхт, хүний эрүүл мэндэд өндөр ач холбогдолтой, эмийн гол түүхий эд болдог бүтээгдэхүүн гарган авдаг байна. Зөгийн жилий, сүүнцэр, цэцгийн хор, лав, зөгийн тоос гэх мэт экологийн цэвэр бүтээгдэхүүн хүний биед нэн тустай аж.

ЗӨГИЙН БАЛ ХЭРЭГЛЭХ ЗӨВЛӨГӨӨ

Зөгийн балыг 40 хэмээс дээш халааснаар үнэт охь дээжүүдээ алдаж эхэлдэг. Иймд буцалсан халуун усанд хийж ууж болохгүй. Хүйтэн, хүйтэн бүлээн ус, сүүнд найруулж уугаарай. Хөргөгчинд битгий хадгалаарай. Байнга таглаатай байлгаарай. Баланд орчны үнэр амт маш хурдан шингээдэг. Найруулаад 30 минутын дотор уучих, удааж хэрэггүй. Исэлдэлд ороод ямар ч хэрэггүй болно. 24 сар хүртэлх хүүхдэд битгий өг.

У.ЧИНЗОРИГ /ӨДРИЙН СОНИН/