Өнөөдөр “Сэргэлэн интернэйшнл экспедишн”/СИЭ/ ТББ-ын тэргүүн С. Сэргэлэн, “СИЭ” ТББ-ыг үүсгэн байгуулагч, археологич Д.Эрдэнэбаатар, “Хүн бичиг” сургалтын гуравдугаар ангийн төгсөгч Б.Хандмаа, А.Ганзориг нар МОНЦАМЕ агентлагийн мэдээллийн төвд мэдээлэл хийлээ.

“СИЭ” ТББ-аас “Монголын нууц товчоо”-ны латин галигуудыг нягтлан, өнөөг хүртэл цэгцэрч нэг мөр болоогүй байгаа хуучин үгсийг Хадан бичиг, 1000 жилийн өмнөх Диван Лугат тольтой харьцуулан сэрээж, “Алтан дэвтэр” нэрээр гаргах болсноо мэдэгдлээ. “СИЭ” ТББ энэ оны аравдугаар сарын нэгний дотор “Алтан дэвтэр” номыг бүрэн эхээр нь сэрээхээр ажиллаж байна.

“СИЭ” ТББ-ын тэргүүн С. Сэргэлэн “Монголчууд бүхний сайн мэдэх маш олон жилийн хугацаанд “Монголын нууц товчоо” хэмээх нэрэн доор заншиж, сонсож ирсэн уг нэр маань бол хожим 1941 онд ЗХУ-ын эрдэмтдийн өгсөн нэр юм. “Алтан дэвтэр”-ийг анх удаа Рашид ад дин “Судрын чуулган” номондоо дурдсан байдаг. Энэ нь Монголчуудын хааны ордонд хадгалагдан орших зөвшөөрөлтэй тусгай хүмүүсийн үздэг номыг “Алтан дэвтэр” гэдэг юм. Уг ном нь Чингис хааны дээдсийн тухай, түүний бага насны тухай, түүнээс хойш түүний өв хэрхэн хуваасан тухай дөрвөн чухал агууламж байгааг Рашид ад дин “Судрын чуулга” номонд орох дөрвөн асуудал дээр уг сэдвээр баталсан. Хожим өнөөгийн “Монголын нууц товчоо” хэмээн нэрлэсэн уг номд энэ дөрвөн агууламж байдаг. Энэ тухай нийтлэл хүргэсэн болно. “Алтан дэвтэр”-ийн тухай хэлэхэд бол Юань төрийн ордноос хураан авсан ном байгаа юм. Мин төрийг үүсгэгч анхны хуанли нь бол зарлиг гарган уг номыг хятад хэлнээ хөрвүүлэх даалгаврыг хоёр хүнд нэр цохон даалгасан байдаг. Үүний нэг хүн нь Хуо Юань Жи юм. Хуо Юань Жи бол тэр Алтан Дэвтэр дэх Монгол үг болгоныг ханз үсгээр буулгасан. Дараагийн нэг ажил нь бол дотор байсан хэсэг болгоныг базаж, ханзаар утгыг нь гаргасан. Өөрөөр хэлбэл хятад хэлтэй хүмүүс энэ дотор юу өгүүлсэн бэ гэдгийг бол товч агуулгаар нь мэдэж байгаа. Мөн түүнээс гадна “Алтан дэвтэр” номонд орох үг болгоны доор ханзаар утгыг нь гаргасан байгаа. Олон жил болсны дараа 19 дүгээр зууны эхээр Барууны судлаачид Хуо Юань Жи-гийн монгол үгийг ханз үсгээр тэмдэглэсэн хэсгийг сэрээх оролдлого олон дахин хийж байсан. Одоо бол “Алтан дэвтэр”-ийн Хуо Юань Жи-гийн хөрвүүлсэн хэсгийг латин галигт оруулан хөрвүүлэхэд асуудалгүй болсон. Гол асуудал нь гэвэл латин галигт оруулсан тэр галигийг эргээд зөвөөр нь сэргээх, өгүүлбэрзүйгээр нь зөв таслах, үгний утгыг олох энэ дээр асуудал гарсан. Үүнийг “СИЭ” ТББ чадаж байна. Бид өгүүлбэр зүйгээр нь зөв тасалж, үгнийх нь утгыг гаргаж байна” гэлээ.

“Хүн бичиг” сургалтын гуравдугаар ангийн төгсөгч А. Ганзориг “Алтан дэвтэр буюу Монголын нууц товчоог судлахад латин галиг үсгийн тайлал чухал үүрэгтэй. Бид судлан олсон галигийнхаа хэмжээнд ямар нэгэн байдлаар судалгаа хийж үзэхэд манай монгол эрдэмтэд бол Алтан дэвтрийн галигийг бусад орны эрдэмтдээс илүү сайн хийсэн байгаа нь нотлогдсон. Ингээд бид өөрийн орны болон Өвөр Монголын эрдэмтдийн хийсэн бүтээлийг судлан галигийн судалгаа хийх талаар шийдсэн. Алтан дэвтэр нийтдээ 12 бүлэг, 282 хэсэгтэй хэмээн өмнөх эрдэмтэд судлан тогтоосон байдаг. Харин бид энэ судалгааны ажлын хүрээнд галигийг судлахаас гадна энэ Алтан дэвтэрт орсон нийт өгүүлбэр, үгийн тоог нэг бүрчлэн тооллоо. Урьдчилсан байдлаар “Алтан Дэвтэр”-т нийтдээ гучин мянга орчим үг, хоёр мянга дөрвөн зуу орчим өгүүлбэртэй гэдгийг судлан тогтоолоо. Энэ судалгааны ажилдаа бид орчин үеийн компьютерийн программ хангамжуудыг ашиглаж нэлээн үр дүнтэй ажлуудыг хийсэн.Үүний ачаар бид давхардуулахгүйгээр товч тодорхой тайлбарлаж чадаж байгаа” гэв.

“Хүн бичиг” сургалтын гуравдугаар ангийн төгсөгч Б.Хандмаа “Монголын нууц товчооны хятад ханзыг латин галигт буулгасан эхийг кирилл бичгээр шинээр хөрвүүлэх энэ ажлын маань нэг гол хэсэг нь бол өгүүлбэрзүй, үгзүйн задаргаа хий ажил байгаа юм. Үгзүйн задаргаа хийснээр уг үгийнэх утгыг олно. Эх утгыг мэддэг болсноор бид үгээ зөв хэрэглэж сурна гэсэн үг. Өгүүлбэрзүйн задаргаа хийснээр уг өгүүлбэрийн гол санаа тухайн өгүүлбэрт ямар агууламж илэрхийлэх гээд байгааг тодорхойлдгоороо ач холбогдолтой байдаг. Иймээс “СИЭ” ТББ-аас өгүүлбэр зүйн судалгаа хийх, нийт ард түмэнд ойлгомжтой, цааш хөгжүүлээд явахад боломжтой тийм дэвшилтэт аргыг боловсруулан ажиллаж байна. Энэ аргыг боловсруулахдааа бид нар эцэг өвгөдийн өгүүлбэр зүйн задаргаа хийж байсан аргачлалтай танилцсан байгаа гэдгийгхэлэхийг хүсч байна. Мөн бид энэ мэт шинэ саналуудаа орчин үеийн өнцгөөс тайлбарлах гэж байгаа биш яг эх сурвалжийг эх сурвалжаар баталгаажуулж гаргаж байгаа гэдгээ онцлон хэлэхийг хүсч байна” гэлээ.

“СИЭ” ТББ-ыг үүсгэн байгуулагч, археологич Д.Эрдэнэбаатар “Түүхчдийн хувьд дийлэнхи нь биднийг нүүдэлчид гэдэг. Бид нар нүүдэлчид бишээ. Хаанаас ч ирээгүй, хаашаа ч яваагүй энэ нутагтаа л бүхий л үеийнхээ түүх соёлыг бүтээж бий болгосон. Энэ нь археологийн болон бичгийн соёлын уг сурвалжаасбаталгаатай болж байгаа юм. Тийм учраас бид нар нүүдэлчид биш МАА соёлыг хүн төрөлхтний түүхэнд бий болгосон ийм том ард түмэн гэдгийг хэлэх хэрэгтэй. Хоёрт нь эх сурвалж бол түүхийг баталгаажуулж өгдөг гол зүйл. Тэгэхээр бидний хэл бичгийн түүхийг хүмүүс шинэ хэл бичиг гэж тайлбарлах нь их байдаг. Хэл дотор байгаа хэлний үгийн сангийн баяжилт, өөрчлөлт бол бидний үндсэн эрх, хэл, түүхийг өөрчлөх боломжгүй юм. Бидний хэл бичиг үүссэнээс хойш сүүлд хоёр гурван зуун жилийн өмнө үүсэн Алтай хэлний онол бол бидний хэл, түүний түүхийг тайлбарлах боломжгүй болж байгаа гэж ойлгож болно” гэж байлаа.