Монгол оронд бүртгэгдсэн хар хүзүүт тогоруу

Дэлхийд ховордож буй ангилалд орсон эмзэг зүйлийн хар хүзүүт тогоруу (Grus nigricollis) Монгол оронд бүртгэгдсэн байна.

Энэ хаврын нүүдлээс хойш манай оронд бүртгэгдэж буй гурав дахь шинэ зүйл шувуу нь Black-necked Crane буюу Хар хүзүүт тогоруу боллоо. Шувууны гэрэл зурагчин Э.Идэрбат Булган аймагт энэ сарын 14-нд ажлаар явж байхдаа хар хүзүүт тогорууны зургийг ийн дурандаа буулгаж баталгаажуулжээ.

Гэрэл зурагчин Э.Идэрбат "Саяхан Булган аймагт шувууны зургаа дарж яваад урьд үзэгдээгүй нэг содон тогоруу хоёр хархираа тогорууны хамт идээшилж байхтай таарсан юм. Нэлээд хэдэн зураг буулгаад google-дэж үзтэл манайд бүртгэгдээгүй шинэ зүйл байж болохоор санагдсан тул судлаач Д.Батмөнх рүү утсаар залгаж лавлахад илгээсэн зургуудыг маань нягталж үзээд тогорууны шинэ зүйл Монгол орны шувуудын бүртгэлд нэмэгдэж буйг баяртайгаар мэдэгдэв. Ийнхүү Монгол Улсад данстай тогорууны зүйл зургаа байснаа долоо болж нэмэгдлээ" хэмээсэн байна.

Хар хүзүүт тогоруу ховордож буй тогорууны зүйл бөгөөд дэлхийд 15 зүйл тогоруу байдгаас манай оронд ийнхүү долоо дахь зүйл тогоруу нь бүртгэгдлээ.

Энэ тогоруу нь дэлхийн хэмжээнд нийт 10 мянга орчим байдаг бөгөөд тархцын хувьд Гималайн уулс, Хятадын төв, Энэтхэгийн хойд хэсэг, Бутан зэрэг оронд нутагладаг. IUCN-н Улаан номонд "Эмзэг" гэх ангилалд бичигдсэн шувуу ажээ. Төвөдийн өндөрлөг, Энэтхэг, Бутаны алслагдсан нутгуудад үрждэг өндөр уулын тогоруу гэгддэг агаад дэлхийн тархцын хойд цэг нь манай орны баруун урд хилээс урагш ердөө 200 км-ийн орчимд байдаг юм байна. Манайд бүртгэгдсэн энэ хар хүзүүт тогорууны талаар шувуу судлаачид "Хаврын нүүдлийн үедээ энэ залуу тогоруу манай орныг зорин ирж буй бусад зүйл тогоруутай хамт ирсэн болов уу. Залуу шувууд нүүдлийн улирлаар бусад нүүдлийн шувуудыг даган өөрийн үндсэн тархац нутгаас гарч шинэ газар очих нь түгээмэл байдаг бөгөөд ийм зүйл шувуудыг тохиолдлын зүйл гэж нэрлэдэг" гэжээ.

Төвөдийн нутгаар сүрэглэн амьдардаг хар хүзүүт тогоруу нь Хятадын нэгдүгээр зэрэглэлийн хамгаалалтад байдаг аж. Мөхөх аюул нүүрлээд буй энэ тогорууны 80 хувь буюу 8000 гаруй нь Төвөдөд байдаг тухай Төвөдийн Байгаль орчныг хамгаалах газрын мэдээлэлд дурджээ. Тус улс хар хүзүүт тогорууны өвөлждөг гол газар нь. Төвөдөд амьдардаг цорын ганц тогорууны зүйл бөгөөд өндөр уулын цэнгэг устай намаг газарт амьдардаг. Төвөдүүд хар хүзүүт тогорууг Ариун шувуу гэж нэрлэдэг гэнэ. Тиймээс ч Буддын шашинтнуудын дунд энэ шувуу алдартай. Хар хүзүүт тогоруу Төвөдөд өвөлжих үеэр ховордож буй энэ зүйл тогоруун сүргийг харах гэж жуулчид ихээр ирдэг юм байна. Далавчны нийт урт нь 2.3 метр, 5.5 кг жинтэй. Цагаан, саарал, хар толгойтой, хар хүзүүтэй.

2020 оныг олон улсын Тогоруу хамгаалах сангаас "Тогорууны жил" болгон зарлажээ. Монгол оронд тогорууны шинэ зүйл ийнхүү бүртгэгдсэнд шувуу судлаач, шувуу хамгаалагчид ихэд баяртай байгаа ажээ.