Хоол хийх үед үүсдэг далд эрсдэлүүд
Хоол хийх явцад санамсаргүйгээр хортой нэгдэл үүсгэх эсвэл уушгины хорт хавдрын эрсдэл гаргах нь зарим төрлийн хоол хийх аргачлалаас үүсдэг байна. Эдгээр эрсдэлүүдээс сэргийлэхийн тулд юу хийх хэрэгтэй вэ?
Хүн төрөлхтөн оюун ухаант хүн болон хувьссан нь бид хоолоо боловсруулж эхэлсэнтэй шууд холбоотой билээ. Сассекс их сургуульд амьдралын хэвшил биеийн дархлаанд хэрхэн нөлөөлдөг талаар судлаж буй Женна Маккиочи-н тайлбарласнаар хоол хүнсээ түүхий хэлбэрээр нь хэрэглэх үед бидний бие их хэмжээний хүнс шаарддаг байсан бөгөөд шаардлагатай шим тэжээлийг хүнснээсээ авах хэрэгцээ нь бүрэн хангагддаггүй байна.
Биологичид уг асуудал дээр Женна Маккиочи-тай санал нийлдэг бөгөөд маш олон тооны нотлох баримтуудаас хүн төрөлхтөн галыг хэрэглэж эхэлсэн үеэс оюун ухаан нь хөгжиж эхэлсэн гэдэгтэй маргадаггүй билээ.
Бидний өвөг дээдэс хоол хүнсээ боловсруулж хэрэглэж эхэлснээр түүхий хүнсийг боловсруулж, шаардлагатай тослог, уургийг авах нь уг үүргийг гүйцэтгэх биеийн хоол боловсруулах тогтолцооны ачааллыг бууруулж өгсөн байна. Ингэснээр зажлах шаардлагыг ч үлэмж ихээр бууруулж өгсөн. Зажлах шаардлага багассанаар хүний эрүүний хэмжээ багасч эсрэгээрээ тархи томрох боломжийг өсгөж өгсөн юм. Мөн түүнчлэн хүний биед аюул учруулах боломжтой бактери болон нянгийн эсрэг хамгаалалт болж, хордох болон бусад эрсдэлээс сэргийлэх боломжтой болжээ.
Төмс болон бусад цардуул бүхий хүнсийг хөргөгчинд хадгалсны дараагаар өндөр хэмд болгох нь хорт хавдар үүсгэх эрсдэл бүхий бодис ялгаруулдаг байна
Гэсэн хэдий ч хоол боловсруулах бүхий л аргачлал бүгд ижилхэн хүн төрөлхтөнд ашигтай гэсэн үг биш. Зарим төрлийн хоол боловсруулах технологи нь харин ч эсрэг үйлчилгээтэй бөгөөд эдгээрийн нэг нь хоолыг хэт болгох буюу хэт өндөр хэмд боловсруулах юм. Их Британи улс дахь Хүнсний Стандартын Холбооны судалгаагаар цардуултай хоол болон хэт өндөр хэмд шарсан хайрсан хоол хүнснээс “акриламид” буюу цаас, будаг болон хуванцар эд хийхэд ашигладаг бодис үүсэж байгааг баталгаажуулсан юм.
Акриламидаар баялаг хүнснүүд нь хорт хавдар үүсгэх боломжтой гэдэг нь туршилтын явцад батлагдаад байгаа юм. Ихэнх шинжилгээг лабораторийн орчинд амьтад дээр хийсэн бөгөөд гэсэн ч эрдэмтдийн үзэж байгаагаар акриламидийн агууламж өндөр, боловсруулсан хүнс хүний биед хорт хавдар үүсгэх эрсдэл өндөр бөгөөд боловсруулсан хүнсийг худалдаж авахдаа энэ тал дээр анхаарч байхыг сануулаад байгаа юм.
Акриламидын тунг өндөр байлгахаас урьдчилан сэргийлэхийн тулд эрдэмтэд хүнсийг алтан шаргал өнгөтэй болтол шарах мөн түүнчлэн өндөр хэмд шарах төмс болон төмсөн бүтээгдэхүүнийг хөргөгчинд хадгалахгүй байх гэх мэт зөвлөгөөнүүд гаргаад байгаа юм. Ерөнхийдөө бол хүнсийг хэт болгох нь бас өндөр эрсдэл дагуулж байна гэсэн үг юм.
Харамсалтай нь эрсдэл зөвхөн шарсан хуурсан хоолоор ч тогтохгүй.
Агаарын солилцоо муутай орчинд ил гал дээр хоол хийдэг хүмүүс уушгины хорт хавдар тусах эрсдэл нэн өндөр
Акриламид гэх мэт химийн бодис үүссэн хүнс хэрэглэхээс идэж хэрэглэхээс гадна өөр нэг эрсдэл байгаа нь амьсгалын замын бэрхшээл. Биет түлш болох мод, нүүрс гэх мэт гадна талбайд шатаад ашигладаг түлшний утаа тортог нь уушгинд хуримтлагдсаар байдаг ажээ. Дэлхийн Эрүүл Мэндийн байгууллагын тоо баримтаар жил тутам 3.8 сая иргэд уг шалтгааны улмаас амь насаа алддаг байна.
Судлаачид Хятад улсад 9411 хорт хавдрын тохиолдлыг 23 удаагийн судалгаагаар шинжилсэн бөгөөд агаарын солилцоо муутай орчинд ил гал дээр хоол хийдэг хүмүүсийн өвчилсөн байдал, эрсдэл хамаагүй өндөр байсан ажээ. Гэхдээ хоол боловсруулах арга бүхэн өөр өөр үр дүн үзүүлж байсан бөгөөд бидний мэддэгчлэн шанаган тогооны арга буюу хэт халуун хэмд хүнсийг шарж байх явцдаа тасралтгүй хутгадаг арга уушгины хорт хавдрын эрсдэлийг маш өндөр болгодог байна.
Мөн түүнчлэн улаан махыг хэт өндөр хэмд шарж, хайрч идэх нь чихрийн шижин өвчнийг үүсгэх эрсдэлтэй байдаг байна.
Хоол боловсруулах арга уламжлал нь сүүлийн зуун жилийн турш маш түргэн хөгжиж, шинэчлэгдэж байгаа бөгөөд богино долгионы зуух, талх шарагч зэрэг өөр өөр дулааны эх үүсвэрээр хүнсээ боловсруулж байгаа билээ. Эрдэмтдийн судалгааны үр дүнгээс үзэхэд сүүлийн үеийн хамгийн аюул багатай хоол боловсруулах хэрэгсэл нь богино долгионы зуух ажээ. Баримтаас үзэхэд хүнсийг боловсруулах, шаардлагатай амин дэм болон уураг, эрдсийг хадгалж үлдэх хамгийн шилдэг арга нь аль болох бага шингэн ашиглаж түргэн хугацаанд боловсруулах аж. Үүнээс үзэхэд богино долгионы зуух ашиглах нь хамгийн шалгарсан арга ч байж болох юм. Мөн түүнчлэн жигнэж болгох нь шарж болгосон хүнснээс харьцангуй илүү давуу талтай юм.
Эх сурвалж: BBC
