Хятадын түүхэнд Күнзийн ном судрыг шатааж устгах явдал хоёр ч удаа гарсан байдаг. Анхных нь бол МЭӨ 2-р зуунд амьдарч байсан Цин Ши Хуанди хаан бөгөөд тэрбээр өөрөөсөө гурван зуугаад жилийн өмнө амьдарч байсан Күнзийн сургааль бүхий ном судрыг шатааж, үүнийг эсэргүүцсэн дөрвөн зуу гаруй эрдэмтнийг амьдаар нь булж, олон түмний бослогыг цус урсган дарж байж Цинь улсыг байгуулж байжээ. Харин түүний дараа дараачийн Сүн, Мин зэрэг хаант улсууд Күнзийн номлолыг сэргээж эхэлсэн байдаг.

Тэгж байтал 1960-аад оны үед Мао Зе Дун Соёлын хувьсгал хийхдээ Күнзийн ном судрыг юу юугүй шатааж, түүний улаан хамгаалагч нар “Бидний Мао дарга Хятад даяар хуучныг номлогч дөчин мянган эрдэмтэн, сэхээтнийг үгүй хийж, Ши Хуанди хаанаас зуу дахин илүү гарч чадлаа” гэж бахархан хашгирч явсан түүхтэй. Ши Хуанди болоод Мао Зе Дун нар Күнзийг яагаад ийнхүү ад үзэх болов гэвээс тэдний хууль сахиулагчдын дэг нь Күнзийн сургаалиас эрс өөр, тухайлбал хүн бүр ямар ч хуулинд үг дуугүй захирагдаж, төр засаг нь улс орныг хүчээр удирдах ёстой гэж үздэгт оршино. Энэ нь Күнзийн “Удирдагч хүн ард иргэдээ хувийн суртахууны шилдэг үлгэр жишээгээр удирдах ёстой” гэсэн үзлээс эрс өөр ажээ.

Харин Мао даргыг таалал төгсмөгц “Хүйтэн дайн” дуусна гэдгийг аль эрт олж харсан, бас аливаа нэг үзэл суртлыг ягштал баримтлахыг эсэргүүцэж ирсэн Дэн Сяо Пин гарч ирээд Күнзийн номлолыг сэргээж эхэлжээ. Одоо тэгтэл Күнзийг хориглох гурав дахь давалгаа Хятад оронд бий болоод байна. Саяханаас Бээжингийн засгийн газраас гадаад болон дотоодод байгаа хятад иргэдийн эрхэлдэг Күнзийн сургуулиудыг бүрмөсөн хаах шийдвэр гаргажээ. Хөх хотод Күнзийн сургууль эрхэлдэг нэгэн өвөрлөгч найз маань өгүүлэхдээ: “Дөнгөж өчигдөр сургуулиа хаалгачихлаа. Ганц би биш ээ. Америкт байгаа хэд хэдэн хятад хүний Күнзийн сургуулийг бас хаажээ. Гэхдээ Күнзийн сургуулийн буурин дээр өөр сургууль эрхэлж болно гэж үзсэн. Одоо би ямар сургууль байгуулдаг юм билээ гээд л бодоод сууж байна. Гоё санаа байвал хэлээч” хэмээв. WeChat-ын зарим форум дээр ч Күнзийн сургуулийг хаах болсон тухай бичлэг явж байна.

Күнзийн сургуулиудыг ийнхүү гэв гэнэт хаасан явдлыг Хятадын зарим сэхээтэн тодорхойлохдоо: “Күнзийн сургааль бол дээдсээ хүндэлж, доодсоо хайрлах ёс суртахуун юм. Харин өнөөгийн Хятадын бодлого бол үүний эсрэг чиглэж байгаа. Дэлхий дээр хүн мэхэлдэг хамгийн айхтар худалч, хуурамч, зальтай улс бол Хятад болж хувирсан. Гадаадын шилдэг тэргүүний бараа матeриалын хамаг патентыг хятадууд л хулгайлж байна. Тиймээс тэдэнд Күнзийн ёс суртахуун таарахгүй болсон. Харин зоос л байвал эцэг эхийгээ хүртэл наймаалах хэмжээнд хүрсэн хятадууд Күнзийг биш Сүнзийг шүтэн бишрэх болсон шүү” гэж хэлж байна.

Б.Ойдов