Дэлхийгээс Ангараг хүртэлх 75 сая км зайг сансарын хөлөг хамгийн багадаа 3 жилийн хугацаанд туулах болно. Иймд эрдэмтэд удаан хугацааны сансарын аялал нисгэгчдийн биед ямар нөлөө үзүүлж болохыг тодорхойлохыг оролдож, түүнээс хамгаалах арга замыг эрж хайж эхлээд байна.

Өмнө нь 1994-1995 онд оросын сансарын нисгэгч Валерий Поляков 14 сарын турш Мир станцад байрлаж сансарт өнгөрүүлсэн хугацаагаар дээд амжилт тогтоож байсан юм. Харин 2021 оноос америкийн сансарын нисгэгч Скот Келли, Оросын сансарын нисгэгч Михайл Корненко нар 1 жилийн хугацагаар сансарт байрлахаар төлөвлөж байна. Сансарын урт хугацааны аялалын үед тохиолдож болох асуудлуудын нэг нь нисгэгчдийн нойртой холбоотой байх бололтой.

2019 онд хэрэгжиж дууссан Марс-500 төслийн хүрээнд Оросын 3, Итали, Франц, Хятадын тус бүр 1 иргэнийг 550 метр куб эзэлхүүн бүхий битүү орчинд 520 хоногийн турш тусгаарлаж, тэдний эрүүл мэнд, сэтгэлзүйд гарах өөрчлөлтүүдийг судалжээ. Сансарын хөлгийг дууриалгасан битүү орчинд 17 сарын турш байрласан оролцогчдод тулгарсан хамгийн том бэрхшээл нь дутуу нойр байв. Тусгаарлагдсан орчинд байгалийн гэрэл болон агаар ч нэвтрэх боломжгүй байсан юм. Туршилтын үед оролцогчдийн хөдөлгөөн багасч, унтах, сэрэх хугацаа замбараагүй болж эхэлсэн байна.

Үүний улмаас биологийн цагийн давтамж алдагдаж, 4 оролцогч их хэмжээгээр нойрны дутагдалд орсоноос, түүнээс шалтгаалах сэтгэлзүйн дарамтад оржээ. Харин зөвхөн нэг оролцогчийн биед "аялалын туршид" нойртой холбоотой ямар нэгэн aсуудал гараагүй гэж Шинжлэх ухааны академийн сэтгүүлд нийтлэгдсэн өгүүлэлд дурдсан байна. Сансарын урт хугацааны аялалын явцад хөлөг дотор дэлхийн өдөр шөнө солигддогтой төстэй гэрлийн орчинг бүрдүүлэх шаардлагатай гэдгийг энэ удаагийн судалгааны үр дүн харуулж байна.

Харин АНУ-ын Броун их сургуулийн эрдэмтэд сансарын урт хугацааны аялалын үед нисгэгчдийн эрүүл мэндэд хамгийн их эрсдэл учруулах зүйл нь найтаалт гэж үзэж байна. Дэлхий дээр хүн найтаах үед амьсгалын эрхтэнд агуулагдаж байсан нянгууд хэдэн метр орчим зайд газарт унадаг. Тэгвэл жингүйдлийн нөхцөлд нянгууд нисгэгчдийг хүрээлж, тэдний амьсгалаар дамжин өвчний халдвар авах эрсдлийг аялалын бүх цаг хугацааны туршид агуулсаар байх болно.

Алсын зайн сансарын хөлгийн эрчим хүчний хэрэглээний хязгаарлагдмал байдал нь хангалттай хэмжээний агаарыг шүүж, цэвэршүүлэх боломжийг хязгаарлана. НАСА-гийн Шатлл хөлгийн 106 удаагийн нислэгт оролцсон 742 нисгэгчээс нислэгийн үед ямар нэгэн өвчний халдвар дамжсан 29 тохиолдолд бүртгэгдэж байжээ. Гэхдээ НАСА сансарын нисгэгчдэд томуу зэрэг хэд хэдэн төрлийн вакцин хийх, сүрьеэ зэрэг өвчний халдвар байгаа эсэхийг хянах, нисгэгчдийг ариутгасан алчуур, мэс заслын маск, хорт хийн баг, мөн шаардлагатай антиботокуудаар тус тус хангаж байна.

Сансарын нислэгийн үед нисгэгчдийн эрүүл мэндэд учирч болох гадны хамгийн том аюул нь сансарын туяа юм. Амьдралын ул мөрийг хайхаар Ангараг гариг дээр газардаад байгаа Сониуч станцын өөр нэгэн зорилго түүний хэмжээг нарийвчлан тодорхойлоход чиглэж байна. Дэлхийн соронзон орон биднийг сансарын туяанаас найдвартай хамгаалдаг бол сансарын нөxцөлд төрөл бүрийн цацраг идэвхт туяа нисгэгчдийн биед чөлөөтэй нэвтрэх болно. Нисгэгчдийг хэд хэдэн төрлийн цацраг туяанаас тусгаарлах боломжтой боловч бусад төрлийн сансарын туяанаас найдвартай хамгаалж чадахгүй.

Иймд урт хугацааны аялалын үед хүний тархинд нөлөөлж Алцгеймер зэрэг өвчний явцыг түргэсгэх нөлөө үзүүлж болохыг Рочестерийн их сургуулийн эрдэмтэд судалгаагаар тогтоосон байна. Тэд туршилтын хүрээнд Ангараг руу хийх аялалын үед хүний биед шингэж болох сансарын туяаны янз бүрийн тунгаар хулганыг шарж туршчээ. НАСА өмнө нь 25 жил хүртэлх хугацаагаар үргэлжлэх сансарын аялалын үед хүний эрүүл мэндэд учирч болох эрсдлийг тодорхойлох зорилгоор хөрөнгө гаргаж, хорт хавдар, зүрх судас болон яс булчингийн өвчлөлд сансарын туяа хэрхэн нөлөөлдөг болохыг судлаж байсан юм. Харин энэ удаагийн судалгаа анх удаа тархи мэдрэлийн системийг хамарсанаараа онцлог болжээ.

Эх сурвалж: Mailonline