Ардчилсан намын гишүүн, улс төр судлаач О.Чулуунбилэгтэй Ерөнхийлөгчийн сонгууль тойрсон сэдвээр ярилцлаа.

-Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн үр дүн гарлаа. Ардчилсан намаас нэр дэвшигч зургаан хувийн санал авлаа. Гишүүд дэмжигчдийнхээ саналыг ч бүрэн цуглуулж чадсангүй. Ийм үр дүнг хэрхэн хүлээж авсан бэ?

-Сонгуулийн хугацаанд судалгааны дүнгүүдийг харж байсан учраас огцом цочиж хүлээж аваагүй. Ерөнхийлөгчийн сонгууль бол улс төрийн нам нэр дэвшүүлдэг боловч хувь лидерийн сонгууль байдгаараа онцлог. С.Эрдэнэ дарга нэр дэвшүүлсэн нам нь дотроо багадаа гурав хагарчихсан, хөрөнгө санхүүгийн нөөцгүй, эрх баригч намын хуульчилсан дарангуйлалтай тэмцлээ.

-Ардчилсан намаас сонгуулийн маргааш үр дүнг хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаа тухай, МАН төрийн аппаратыг ашиглаж, төсвийн мөнгөөр сонгогч нарын саналыг худалдаад авчихлаа гэх утга бүхий мэдэгдэл хийсэн. Энэ удаагийн ялагдал танай намын удирдлагуудын шөргөлцөөн, хуваагдлаас үүдэлтэй байв уу гэж харагдсан. Үүнд ямар дүгнэлт өгөх вэ?

-Ялагдалд олон шалтгаан бий. Сонгуулийн дараа мэргэн цэцэн хүмүүс ч илт олширдог. Ялагдлын үндсэн шалтгаан нь 2005 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуульд М.Энхсайханыг нэр дэвшүүлээд соц декүүд эсрэг ажилласан, сонин, сурталчилгааны материалыг нь тараахгүй, эрх баригчдад худалдагдсантай яг ижил түүх давтагдлаа. Зүүнтнүүд, экс соц декүүд цагаан сонголт уриалсныг бүгд харлаа. Чи Н.Алтанхуяг даргын цагаан сонголт хийгээрэй гэсэн лайвыг үзээ байлгүй. 2013 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн АН-ын ерөнхий менежер байсан хүн шүү дээ. Бүхнийг төсвийн мөнгөөр худалдаж авах нь эрх баригчдын стратеги байлаа.

Ардчилсан нам доторх энэ зөрчил үзэл санааны зөрчил болохоор цаашид соц дек, либерал гэдгээрээ хатуу хуваагдаад үргэлжлэх болов уу. 2000 онд таван том нам нэгдэхэд либералууд, консервтивүүд, соц декүүд, шашинтнууд гэдэг өөр өөр үзэл бодолтой намууд нэгдсэний сөрөг тал нь өнөөдөр гарч байна. Сонгуулийн дараачаас Э.Бат-Үүл даргаас эхлээд 2000 оны нэгдэл шиг дахиад үхрийн бөөр шиг алаг үзэл санаатай нэгдэл яриад эхэлсэн байна лээ. Бид өмнөх алдаагаа давтах ёсгүй. Улс төрийн шинэчлэлийн гол түлхүүр нь улс төрийн намын тухай хуулийг шинэчлэн батлах явдал.

-Тэгэхээр та ардчиллын төлөөх намууд нэгдэх ёсгүй гэж үзэж байна уу?

-Нэгдэх, эвсэх хоёр маш том зарчмын ялгаатай. Бидний ахмад үеийнхэнд амжилттай хэрэгжүүлсэн туршлага байдаг нь МАН-ын эсрэг бусад намуудын нэгдсэн фронт байгуулж байж ялдаг. 1996 оны “Ардчилсан холбоо” эсвэл, 2012 онд Шударга Ёс эвсэл байж ардчилсан хүчин засаг барьж чадсан. Сул тал нь үзэл санааны бат холбоос байхгүй учраас засаг аваад намын хэрүүл нь төрийн хэрүүл болдог.

-Сонгуулийн үр дүн нэгэнт гарч, одоо ямар ч маргаан мэтгэлцээнээр сонгуулийн үр дүнг өөрчлөхөөс өнгөрсөн болов уу гэж харж байна. Хамгийн гол нь Ардчилсан нам өнөөгийн нөхцөл байдалд дүгнэлт хийх, учраа ололцох, олон мянган гишүүд дэмжигчдийнхээ итгэлийг сэргээх зэрэг дотогшоо чиглэсэн алхмуудыг хийж хэрэгжүүлэх хэрэгтэй байх шиг. Үүний тулд яах ёстой вэ?

-Тэгэхээр стратегийн хувьд 2024 оны сонгуульд эрх баригч МАН-ын эсрэг ардчиллын төлөөх намуудын эвсэл байгуулж орсон нь зөв. Харин 2024 он хүртэл Ардчилсан нам барууны үзэл санаатай бусад намуудтай нэгдэх ёстой. Одоо тос, усаараа ялгараад зүүн үзэлтэй хэсэг нь зүүн төвийн МАН-тай учраа олсон нь дээр. Энэ бол урвалт огт биш. Үзэл санааны жам ёсны л хуваагдал явж байгаа учраас манай намын соц декүүд ичих хэрэггүй.

МАН-тай нийлж болно. Баруун төвийн үзэл санаатай хэсэг нь барууны хүчний холбоог эхэлж байгуулах нь зөв гэсэн миний хатуу итгэл үнэмшил бий. МАН-ын баруунтнууд, либералууд ч бидэн дээр ирэх ёстой. Энэ бүх шилжилтийн гол түлхүүр механизм бол улс төрийн намын тухай хуулийг шинэчлэн батлах. Энэ намрын чуулганаар хэлэлцээд баталчихвал том дэвшил болно.

-Ардчилсан нам өнгөрсөн хугацаанд хүчтэй сөрөг хүчин байсаар ирсэн. Гэтэл УИХ, Засаг, Ерөнхийлөгч гээд нэг талд гарчихлаа. Хяналтын тогтолцоо алдагдлаа гэж ярих боллоо. Энэ тухайд?

-Нэг намын дарангуйлалд орчихлоо шүү дээ. 2013 онд Ц.Элбэгдорж Ерөнхийлөгчийг ялахад Засгийн газар нь гурван намын эвслийн Засгийн газар байлаа. Нэг нам ингээд 100 хувь дангаар ялчихаар бүх зүйлийг Үндэсний аюулгүй байпдлын зөвлөл нэрээр гуравхан хүн л бүгдийг шийддэг түүх эргэн ирж байна. Өмнөх гурав нь шар дээлтэй байсан бол өнөөдрийн гурав нь ёсолдог гэдгээрээ л ялгаатай байх шив. Иргэд бидэнд байтугай МАН-ын парламент дахь 62 гишүүнд хамааруулалгүй бүх зүйлийг хяналтгүй шийдэх болно.

Нийгэмд хүндрэл эхнээсээ үүсээд эхэлчихлээ. Шатахууны үнийг олон сараар төр лицензээр дарамталж барьснаас болж нэг аж ахуйн нэгж дунджаар 10 орчим тэрбум төгрөгийн алдагдалд орж байна. Гурван дарга компанийн эздийг ард түмний өмнөөс дарамтлаад байна гэж бодоод байгаа ч амьдрал дээр компани нь хэдэн арван мянган ард түмний төлөөлөл байдаг гэдгийг ойлгохгүйгээр амжилттай коммунизм байгуулж байна. Үнэтэй бензин хэрэглэх үү, огт бензин хэрэглэхгүй хомсдолд орох уу гэдгээ удахгүй ҮАБЗ-ийн хурлаар шийдэх юм гэж хэвлэлийн ажилтнаас нь ойлгосон.

Намар болоход мах, хүнсний ногоо, түлшний хомсдолд оруулах мэргэн шийдвэрүүдээ ҮАБЗ маань төрд хөрөнгө хурааснаар баталгаажуулах нь тодорхой болж байна. Энэ тэнэглэлийн өртгийг нэр барьдаг ард түмэн нь төлнө. Коммунизм эргэж ирж байна. Картын барааны үе ч эргэн ирж байна. Монголчууд аа, Венесуэлийн хомсдолын коммунизмд тавтай морил л гэж хэлье.

-Ардчилсан намаас нэр дэвшиж сонгогдсон Х.Баттулга Ерөнхийлөгч ажлаа өгч байна. Намраас АН-ын дарга болж Сонгинохайрхан дүүргийн нөхөн сонгуульд нэр дэвшинэ гэсэн шуум байна. Танай намд их хурлаа хийе гэж хоёр ч хэсэг залуучууд дуугараад эхэллээ?

-Нэгд, Ардчилсан нам одоо Э.Тулгат гэж даргатай. Хоёрдугаарт, Ардчилсан намын дүрмийн дагуу Х.Баттулга Ерөнхийлөгч эхлээд намд эргэж элсэх өргөдлөө өгөх ёстой. Парламентын нөхөн сонгуульд Ардчилсан нам ялсан түүх байхгүй. Тэгэхээр Х.Баттулга ялахгүй сонгууль руу орохгүй. Ялахын тулд “Херо”-гийн фракцын хүн болох Л.Оюун-Эрдэнэ МАН-ын дарга болж байж Ерөнхийлөгч Х.Баттулга нөхөн сонгуульд нэр дэвшинэ. Ялна. Бусдаар бол хэцүү. Ардчилсан намын залуучууд намаа нэгтгэе, их хурлаа хийе гэж дуугараад эхэлж байгаа нь зөв. Зүгээр ямар аргаар, хэрхэн дүрмэндээ нийцүүлэх вэ гэдгээ сууж ярилцах ёстой. Бид бэлэн.