ӨДРИЙН СОНИН

Коронавирусийн халдварын улмаас дэлхий дахинд нөхцөл байдал харилцан адилгүй өөрчлөгдөж байгаатай холбоотойгоор олон улсын байгууллагууд эдийн засгийн өсөлтийн таамгаа бууруулж байна. Тодруулбал, Азийн хөгжлийн банкнаас цар тахлын дахин дэгдэлт нь бүс нутгийн зарим орны эдийн засгийн сэргэлтийг удаашруулж байгааг харгалзан Ази тивийн энэ оны эдийн засгийн өсөлтийг 7.2 хувь болгож бууруулжээ. “Ази, Номхон далайн орнуудын эдийн засаг коронавирусийн тахлаас эргэн сэргэж байгаа ч, цар тахлын дахин дэгдэлт газар авч, вирусийн шинэ хувилбарууд үүсч, вакцинжуулалт харилцан адилгүй үр дүнтэй буюу жигд бус байгаагаас шалтгаалж тодорхойгүй байдалтай нүүр тулсан хэвээр байна” хэмээн Азийн хөгжлийн банкны ерөнхий эдийн засагч Ясуюки Савада хэлсэн байна.

Манай улсын хувьд энэ онд эдийн засаг алгуур сэргэж, 4.8 хувийн өсөлт үзүүлнэ хэмээн өнгөрсөн дөрөвдүгээр сард төсөөлж байсан. Ингэхдээ хилийн боомт дээр үүсээд байгаа хүндрэлийг түр хугацааны асуудал болов уу хэмээн үзэж байгаагаа тус банкны Монгол дахь төлөөлөгчийн газрын ахлах эдийн засагч С.Болд хэлсэн. Тэгвэл хагас жилийн статистик дүн мэдээгээр зургадугаар сараас нүүрсний экспорт эрс буурсан(1.4 саяас 723 мянган тонн болж буурав), үүнийг дагаад экспортын орлого тус сардаа 38 сая ам.доллараар багассан дүнтэй байгаа аж. Мөн вакцинжуулалтыг амжилттай хийж байгаа ч халдварын тархалт төсөөлөхөд төвөгтэй нөхцөл байдлаар өрнөж байна. Эдгээр нь манай улс энэ оны эдийн засгийн өсөлтийн төлвөө хэвээр хадгалж үлдэхэд томоохон сорилт болох бололтой. Ясуюки Савада “Вакцинжуулалт болон халдварыг зогсооход чиглэсэн бусад арга хэмжээг хэрэгжүүлэхээс гадна худалдаа, үйлдвэрлэл, аялал жуулчлал зэрэг салбарт эдийн засгийн үйл ажиллагааг үе шаттай нээж, тодорхой стартегийг баримтлан идэвхжүүлж байж эдийн засгийн сэргэлтийг илүү ногоон, хүртээмжтэй, эрсдэл даах чадвартай болгоно” хэмээн онцолжээ.

Азийн бүс нутгийн эдийн засгийн өсөлтийн төлөвт чухал үүрэгтэй, манай улсын эдийн засагт шууд нөлөө үзүүлэх БНХАУ-ын тухайд энэ онд 8.1 хувийн өсөлт үзүүлнэ гэсэн таамаглалтай. Тэгвэл уг төсөөллийг өөрчлөөгүй байна. Өөрөөр хэлбэл, урд хөршийн эдийн засгийн өсөлт өндөр хувьтай хэвээр байх нь ээ. Тус улсын эдийн засаг нэг хувиар өсөхөд Монголын эдийн засагт 0.83 хувийн өсөлт үзүүлдэг. Энэ нь бусад оронтой харьцуулахад хамгийн өндөр хувь аж.

. Мэдээж манай улс 8.1 хувь хэмээх өндөр өсөлтийн өгөөжийг өөртөө шингээхийн тулд хил боомтын харилцаа саадгүй байх нь хамгийн чухал. Харамсалтай нь энэ асуудал дээр бэлтгэл бүрэн хангагдаагүй нь экспортын орлогыг бууруулж, эдийн засгаа өндөр өсөлт рүү чирэх боломжийг хязгаарлаж байна.

Хятадын хувьд өсөлтийн төсөөлөл өөрчлөгдөөгүй ч бусад орны нөхцөл байдал нийлбэр дүнгээр Азийн хөгжлийн банкнаас төсөөллөө эргэн харахад нөлөөлжээ. Тодруулбал, БНХАУ-ын Хонконг болон Тайвань, Солонгос, Сингапур зэрэг шинээр аж үйлдвэржсэн орнуудыг оруулахгүйгээр тооцвол хөгжиж буй Азийн эдийн засгийн өсөлтийн төсөөлөл 2021 онд өмнөх 7.7 хувиас буурч 7.5 болсон байна. Цар тахлын дэгдэлтийг зогсоох, халдварын шинэ голомтыг хумих хамгааллын болон хөл хорионы арга хэмжээний улмаас эдийн засгийн үйл ажиллагаанд саад тотгор учирч байгаатай холбоотойгоор Өмнөд Ази, Зүүн Өмнөд Ази болон Номхон далайн дэд бүсийн 2021 оны өсөлтийн төсөөллийг бууруулжээ. Өмнөд Азийн эдийн засаг энэ оны санхүүгийн жилд 9.5 хувиар өсөх төсөөлөлтэй байсныг 8.9 хувь болгож бууруулсан. Энэтхэг улсын дотоодын нийт бүтээгдэхүүний өсөлтийн төлөв 1.0 нэгж хувиар буурч 10.0 хувь байна. Зүүн Өмнөд Азийн эдийн засгийн өсөлтийн 2021 оны төлөв 4.4 хувиас 4 хувь, Номхон далайн орнуудынх 1.4 хувиас 0.3 хувь болж тус тус буураад байна.

Харин өсөлтийн төсөөлөл нь нэмэгдсэн орнуудын тухайд Хонконг, Тайвань, БНСУ зэрэг аж үйлдвэржсэн эдийн засаг төсөөлж байснаас илүү эрчимтэй сэргэж байгаагийн нөлөөгөөр Зүүн Азийн бүс нутгийн энэ оны өсөлтийн төлвийг өнгөрсөн дөрөвдүгээр сарын 7.4 хувиас 7.5 хувь болгож нэмэгдүүлжээ. Төв Азийн бүс нутгийн эдийн засгийн өсөлтийг энэ онд 3.4 хувь байна хэмээн дөрөвдүгээр сард төсөөлж байсныг 3.6 хувь болгон нэмэгдүүллээ. Үүнд тус дэд бүс нутгийн хамгийн том эдийн засаг болох Армен, Гүрж болон Казахстан Улсын эдийн засгийн өсөлтийн төсөөлөл өмнөхөөс нэмэгдсэн нь голлох нөлөө үзүүлсэн. Төв Азийн эдийн засгийн өсөлтийн 2022 оны төсөөлөл 4.0 хувьд хэвээр байна.Ази, Номхон далайн бүс нутгийн хэмжээнд энэ оны инфляцийн төсөөлөл өнгөрсөн дөрөвдүгээр сарын байдлаар 2.3 хувь байсан бол газрын тос, түүхий эд, бараа, бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтийн нөлөөгөөр 2.4 хувь болж нэмэгдлээ. Харин 2022 онд инфляцийн төсөөлөл өмнөх 2.7 хувиас өөрчлөгдөөгүй хэвээр байна. Эцэст нь нийт дүнгээр Азийн бүс нутгийн эдийн засгийн өсөлтийн төлөвийг 7.2 хувь болж бууруулсан ч ирэх оны өсөлтийн төсөөллийг 5.3 хувиас 5.4 хувь болгож нэмэгдүүлсэн байна. Дээрх байдлаас дүгнэхэд Энэтхэг зэрэг цар тахлын улмаас томоохон хохирол амссан улс орнуудын эдийн засаг буурах хандлагатай байгаа ч яг манай улстай өргөн харилцаатай, тэр дундаа манай улсын эдийн засагт онцгойлон үүрэг гүйцэтгэдэг БНХАУ-ын эдийн засаг өндөр өсөлттэй хэвээр байна. Уг өсөлтийг эдийн засагтаа шингээж чадах эсэх нь экспортын хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх, хилийн боомт тойрсон хүндрэлийг шийдвэрлэхээс шууд хамаарч байна.

Г.Бат