Ираны газрын тосны экспортыг хязгаарласан тухай мэдээ гарсны дараа нэг баррель Brent маркийн газрын тосны үнэ аравдугаар сарын 9-ний байдлаар 84 долларт хүрлээ. Шинжээчид одоогоор АНУ, Иранаас нефть огт авахгүй болов уу гэх таамаглал дэвшүүлээд байна.
Аравдугаар сарын 9-ний үдээс өмнө газрын тос бүр 85 долларт ойртож байлаа. Олон улсын Reuterts агентлагийн мэдээлж байгаагаар бол Иран улсын газрын тосны экспорт аравдугаар сарын эхний долоо хоногт 1,1 сая баррель болж буурсан байна. Гэвч хориг тавиагүй байхад Иран улс өнгөрсөн дөрөвдүгээр сард өдөр бүр 2,5 сая баррелийг борлуулж байжээ. Иран улс цөмийн хөтөлбөрөөсөө татгалзвал өмнөх хоригуудаа цуцална гэж 2018 оны тавдугаар сард АНУ-ын Ерөнхийлөгч Дональд Трамп хэлж байсан ч одоо газрын тос худалдаалахад нь хамгийн хатуу хоригийг тавьж байна.
«Велес Капитал»-ын газрын тос, хийн шинжээч Александр Сидоровын зүгээс газрын тосны үнэ ийн өссөнийг тус үйл явдлын өмнө хоёр хоног нефтийн үнэ унаж баррель нь 82,66 доллар болсны дараах өсөлт гэж тайлбарлаж байна.
Харин “Үнэ ингэж унасан байсан нь гурван зүйлтэй холбоотой. Нэгдүгээрт, Саудын Араб хоногт олборлодог газрын тосоо 1,3 сая баррель болгож өсгөсөн нь ОПЕК-ийн орнуудын олборлолтын өсөлтийн гуравны хоёр нь байсан юм. Хоёрдугаарт, олон улсын эрчим хүчний агентлаг газрын тос экспортлогч орнуудад газрын тосны үнэ ийм өндөр байгаа нь дэлхийн эдийн засагт хортой гэж анхааруулсан явдал. Гуравдугаарт, Иранаас газрын тос худалдан авахгүй байхыг АНУ хориглосон явдал” гэж Сидоров ярьжээ.
Үүний дээр газрын тос экспортлогч орнууд, дээр нь ОХУ нэмэгдээд есдүгээр сарын 24-нөөс газрын тос олборлох хэмжээгээ нэмэгдүүлэхээс татгалзчихлаа.
Ингээд л аравдугаар сарын 3 гэхэд баррель газрын тос энэ оны хамгийн өндөр үнэ болох 86,74 долларт хүрэх нь тэр.
АНУ-ын засгийн газрын эх сурвалжаас аван Reuters агентлагийн мэдээлж байгаагаар бол Цагаан ордон Тегеранаас газрын тос худалдан авахгүй байхыг хэд хэдэн оронд тулган шаардах бололтой.
Энэтхэг бол Иранаас газрын тос худалдан авдаг орнуудын хоёрдугаарт жагсдаг орон. Энэтхэг улс АНУ-ын хоригт нэгдэхгүй байх боломжийг судалж байна гэж тус улсын Газрын тосны сайд Дхармендра Прадхан мэдэгдээд байна. Энэтхэг арван нэгдүгээр сард Иранаас 9 сая баррель газрын тос авна нь хоногт 300 мянган баррель гэсэн үг. Гэтэл энэ улс 4-8 дугаар сард хоногт 658 мянган баррель газрын тос авч байсан юм шүү дээ.
“Ираны сэдэв зах зээлд нөлөөлж байна. Энэ улс өмнө нь хоногт 4 сая баррель олборлож 50-иас илүү хувийг нь гадаадад худалддаг байсан. Өнөөдөр байдал өөрчлөгдөж, олборлох хэмжээ нь багассан нь зах зээлд нөлөөлж эхэллээ. Одоо Европ яах нь л сонин байна. Тэд АНУ-ын эсрэг зогсох юм бол Иранд газрын тосоо ихээр борлуулах боломж нэмэгдэнэ” гэж шинжээч Анна Кокарева хэлжээ.
Гарах гарц байна уу
Харин Саудын Араб 11-р сард газрын тосны олборлолтоо нэмэгдүүлэхээ зарласныг Bloomberg мэдээлж байна. Дахиад ч 1,3 сая баррелиар нэмэх боломж бий гэсэн байна. Гэхдээ ингэлээ ч гэсэн Эр-Рияд Ираны орон зайг бүрэн нөхөж чадахгүй гэж шинжээч Сидоров хэллээ.
Иран өмнө нь хоногт 2,5 сая баррель олборлож байсан нь дэлхийн зах зээлд боломжийн хэмжээ. 2016 оны арван нэгдүгээр сард ОПЕК-ийн шаардлагаар хоногт олборлох хэмжээг 1,8 сая баррель болгож хязгаарлаад байхад баррель газрын тосны үнэ 50 доллар байсан юм.
Сонирхогч талууд хэлэлцэж тохирвол Ираны газрын тосны экспорт бүрэн зогсчихгүй байх гэж Александр Сидоров үзэж байна. “Ираны газрын тосыг авахаас барууны компаниуд болон Хятад улс татгалзаж болох юм. Гэхдээ Энэтхэг, Ази номхон далайн зарим орон Иранаас газрын тос авах найдлага байсаар байгаа. Уналт хүчтэй байгаа ч арай тэг болчхоогүй байна. Энэ ялгааг Саудын Араб, бусад орнуудын олборлолт л нөхөж байна. Харин газрын тосны үнэ арай дэндүү хурдтай өсч байна” гэж шинжээч хэлжээ.
Харин шинжээч Анна Кокорева тооцоолж байгаагаар “Аравдугаар сарын эцэс гэхэд Brent маркийн газрын тос баррель нь 90 доллар болж магадгүй. Оны эцэс гэхэд 90-95 доллар болно” гэсэн байна.
