Алунгуа эхийн сургааль агуу философи байсныг түүх баталдаг
Алунгуа эхийн таван сумны сургаалийг өдгөө найман настай балчираас, наян настай хөгшид хүртэл мэднэ. Гагцхүү энэ үед ч биш, эрт цагтаа ч Монголчуудын дунд ихээхэн тархсан, алдартай сургааль байсныг эртний судар бичгүүдэд тэмдэглэсэн байдаг. Түүний энэ сургааль агуу их гүн ухаан байсныг гэрчлэх үйл явдал аль ч цагийн, ямар ч улсын түүхэнд байдаг нь тохиолдлын хэрэг биш юм.
Юун түрүүнд Монгол улсын нутаг дэвсгэрт оршин тогтнож байсан эртний төрт улсуудын түүхийг сөхөж үзье.
“Монголчууд эвтэй байхдаа хүчтэй” гэдэг үгийг сонсоогүй монгол хүн байхгүй биз. Энгийн мэт боловч энэ үг бидний түүхэн ой санамжаас улбаалан бий болсон гэвэл хэлсдэхгүй. Учир нь бидний анхны төрт улс Хүннү гүрний мөхсөн шалтгаан нь хаан ширээний төлөө тэмцэл, үүн дээр нь тулгуурласан Хан улсын бодлого байсан. Сянби улсынх мөн л дотоодын хагарал, Тан улсын бодлого, Нирун улсынх хаан ширээний тэмцэл, дотоодын хагарал зэрэг бүгдийнх нь мөхөх шалтгаан эв нэгдэл үгүй болж, дотооддоо хагаран тэмцсэнтэй холбоотой. Нэгдмэл байсан үед нь дийлж чадаагүй хөршүүд маань, дотооддоо хагарч, хүч нь суларсан үед бут цохин дийлж байжээ.
Тэр ч байтугай зарим тохиолдолд ах дүү хоёрт нэгд нь их, нөгөөд нь бага бэлэг өгч хооронд нь хагаралдуулах бодлого барьж байжээ. Ийнхүү эртний төрт улсууд эв нэгдлээ алдсан үедээ бусдад хялбар дийлэгдэж байсан нь нэгийг бодогдуулдаг. Тиймээс Монголчууд байгуулагдаж, мөхсөн эртний улсуудынхаа түүх бүрээс эв нэгдэл гэдэг зүйл хичнээн чухал болохыг ойлгосон нь Алунгуа эхийн “эв нэгдлийн сургаалийг” улам ч тодотгон баталдаг.
Монголын нууц товчоо
“Монголын нууц товчоо” бүтээлд: Чингис хааны элэнц өвөг Хабул хаан өөрийнхөө долоон хүүг байсаар атал, Тайчууд овгийн Амбагайд хаан ширээгээ өвлүүлэхээр шийдсэн байдаг. Үүний учрыг Лувсанданзангийн “Алтан товч”-ид тайлбарлахдаа, Хабул хааны долоон хөвүүн эв эе муутай байсан тул өөрийн хөвүүдэд биш харин Амбагайд хаан ширээгээ өвлүүлэхээр шийдсэн хэмээжээ.
Тэгвэл Амбагай хааныг Татаруудад хорлогдон нас нөгчсөний дараа үүний яг эсрэгээр зүйл болжээ. XIV зуунд Персийн түүхч Рашид-Ад-Дин “Судрын чуулган” бүтээлдээ “Тайчууд хоорондоо үргэлж дайсагналцаж байсан тул тэдний дотроос эзэнтэн ч, удирдагч ч хэзээ ч гарч байсангүй” гэж тэмдэглэжээ. Эв нэгдэлгүй, нэгдмэл бус байхад хэзээ ч амжилт олдоггүйн дээр, бусдад хялбар дийлддэг байна. Үүнийг батлах гадны улс орнуудын жишээ ч арвин бий.
Филиппин-Зүүн өмнөд Азийн Филиппин улсыг бид мэднэ. Тус улсыг анх 1565 онд Испанийн II Филип хаан өөрийн эрхшээлд оруулснаас хойш, тус хааны нэрээр Филиппин гэж нэрлэгдэх болжээ. Испанийн бодлого нь юун түрүүнд Филиппинчүүдийг христийн шашинд оруулах замаар ноёрхлоо тогтоох байв. Тэдний аз болж тухайн үед Филиппинчүүд нэгдсэн төр үгүй, тархай бутархай байсан тул нөлөөнд нь амархан автжээ.
Өмнөд Америк- Бас нэгэн эмгэнэлт жишээ нь Долоон жилийн дайнаар (1756–1763) Өмнөд Америкийн ард түмэн нэгдмэл биш байсан тул Англи, Франц гэх хоёр том гүрний талд хуваагдан орж, бие биетэйгээ дайтжээ. Эцсийн дүнд энэ дайны хамгийн гол хохирогч нь Өмнөд Америкчууд болж хоцорсон байна. Хоорондоо нэгдмэл бус байсны уршгаар бусдын төлөө бие биетэйгээ тэмцэлдэн юу ч үгүй хоцорсон нь бас нэгэн сургамж ажээ.
Энэ мэт эв нэгдэлгүй, ганц ганцаар, нэгдмэл бус байснаар ганц ширхэг сум мэт хүнд хялбар дийлдэнэ гэсэн Алунгуа эхийн сургаалийг хүн төрөлхтөний хэдэн мянган жилийн түүх баталж байна. Улс орон, олон улс хоорондын хэмжээнд байтугай, ердөө ахуйн түвшинд ч эв нэгдэл гэдэг зүйл хичнээн чухал болох нь өдөр тутам, яг одоо ч дэлхийн хаа нэгтээ батлагдсаар байгаа. Энэ бүхнээс үзэхэд хүч чадал гэдэг зөвхөн эв нэгдэл байгаа цагт л бүрэн утгаараа бий болдог ажээ.
