Монголын урлагийн салбарт балет хэмээх бие даасан төрөл  цэцэглэн хөгжсөөр өдгөө хэдэн зуун үзэгчид балет үзэхээр Улсын Дуурь Бүжгийн Эрдмийн театрыг зорих болжээ. Монгол балетчдын ур чадварыг дээшлүүлэх, тэднийг сорих тэмцээн, тоглолтууд ч өргөнөөр зохиогдох болсон төдийгүй саяхан Улсын Дуурь Бүжгийн Эрдмийн театр, Монголын Балетын Холбоотой хамтран “Spirit of ballet” олон улсын өсвөрийн гала тоглолтыг хоёр дахь жилдээ амжилттай зохион байгуулсан юм. Үүнтэй холбогдуулан залуу бүжигчдийн чадвар хэрхэн сайжирч буй хийгээд балетын урлагийн хөгжлийн талаар Монголын Балетын Урлагийн Холбооны тэргүүн,  Монголын Үндэсний Балет сургуулийн багш Ц.Жаргалантай ярилцлаа.

-Таны хувьд балетын урлагт анх хэрхэн хөл тавьж байв?

-Би 1989 онд  хуучны ЗХУ-д балетын сургууль төгсөж байсан. Багаасаа л балетчин, уран гулгуурчин, эсвэл гимнастикчин болно гэж мөрөөддөг байлаа. Тэгээд л  ЗХУ-ын балетын сургуульд сонгогдож  сурахаар явсан даа.

-Тухайн үед балетын сургуульд ямар шалгуураар хүүхдүүдийг сонгодог байсан бэ?

-Тухайн үед балетын мэргэжилтнүүд Улаанбаатар хотод ирээд бүх сургуулийн 3-р анги төгсөгчдийг шалгаж, 16 хүүхдийг шалгаруулж авсан юм.  Мэдээж хүүхдүүдийн  бие бялдар, алхаа гишгээ, хөнгөн шингэн байдлыг харгалзан сонгосон. Одоо балетын урлаг нийгэм цаг үеэ даган хүүхдүүдийг сонгох шалгуур нь хүртэл өөрчлөгдсөн гэж хэлж болно. Балетын олон студиуд бий болсон учраас хүүхэд, залуучууд сонирхлоороо хичээллэх боломжтой болсон. Балетын сургуулиуд хүүхдийн уян хатан байдал, сонсгол, мэдрэмж, орон зайн баримжаа, биеийн идэвхтэй хөдөлгөөнийг хөгжүүлэх, балетын зөв боловсрол олгох зорилготойгоор үйл ажиллагаагаа явуулдаг.

-Хүмүүсийн дунд балетыг “эмэгтэй хүний урлаг” гэсэн ойлголт түгээмэл байдаг. Эрэгтэй хүн балетээр хичээллэхэд хүндрэлтэй байдаг  уу?

 -Эрэгтэй хүн баллет сурахад хэцүү гэдэг бол ташаа ойлголт. Эрэгтэй ч бай эмэгтэй ч бай авъяас, хичээл зүтгэл байхад хэцүү зүйл байхгүй ээ. Балет яг л тулааны урлаг шиг эрэгтэй хүүхдээс  биеийн хөгжил, мэдрэмж, оюуны чадавхийг шаарддаг. Хүмүүс балетыг дан ганц уян хатнаар ойлгох нь бий.  Гэвч угтаа балет гэдэг чинь уян хатан, хүч хоёрыг нэгтгэсэн зүйл юм шүү дээ.  Би эцэг эхчүүдийг эрэгтэй хүүхдээ балетээр хичээллүүлэхийг их уриалдаг.

-Саяхан болсон“Spirit of ballet”-ийн талаар хуваалцвал?

-Энэхүү тоглолтыг  Монголын Баллетын Холбоо санаачлан хоёр дахь жилдээ амжилттай зохион байгуулж байна. Балет сонирхдог, балетээр хичээллэдэг  хүүхдүүдийн хамгийн том зорилго, мөрөөдөл нь тайзан дээр гарах байдаг. Тэдгээр хүүхдүүдийг дэмжих үүднээс гадаад хүүхдүүдийг эх орондоо урьж,  туршлага солилцох үүднээс энэхүү тоглолтыг зохион байгуулдаг болсон.  Ингэснээр хүүхдүүд маань бие биенээсээ суралцаж, илүү чадварждаг. Энэ жил Монголын үндэсний балетын  тэмцээнээс шалгарсан хүүхдүүд оролцож байгаараа онцлог.

-Хэдэн орны, хичнээн бүжигчид оролцсон бэ. Бүжигчдийн насны хувьд?

-Монгол, БНСУ, Буриад улсын бүжгийн коллежийн 7-20 насны 60 гаруй хүүхэд оролцсон.  Анх зөвхөн Солонгос- Монгол хоёр орны балетчид оролцдог байсан бол одоо илүү өргөжсөн гэж хэлж болно. Энэхүү төслийн цар хүрээ одоохондоо зөвхөн тоглолтоор харагдаж байгаа ч, төсөлд оролцож буй хүүхдүүд ирээдүйн боловсорсон үзэгчид болж салбар салбартаа хувь нэмрээ оруулна шүү дээ.

-Монголчууд балетыг хэрхэн хүлээн авдаг болсон байна?

-Монголд балет үзэх дуртай, балетыг ойлгодог үзэгчид маш олон болсон. Нээлттэй нийгэмд амьдарч буй хүмүүст даяаршлын салхиар урлагийн олон төрлийг мэдэх боломж нээгдэн  тэр ч утгаараа балетыг ихэд сонирдог болсон нь сайшаалтай. Балетыг ойлгодог, үздэг байх тусмаа хүүхдүүдээ балетээр хичээллүүлэх сонирхолтой болно. Мөн хүүхдүүдийн маань ээж аавууд нь маш сайн үзэгч байж, чин сэтгэлээсээ дэмждэгт нь үргэлж талархдаг. Өнөөдөр балетээр хичээллэж буй хүүхдүүд маргааш бүгд бүжигчин болохгүй ч, ирээдүйд балетыг маш сайн ойлгодог, урлагт хайртай иргэн болж төлөвшинө. Энэ л хамгийн чухал.

-Хүүхдээ балетээр хичээллүүлсний ач холбогдол нь юу вэ?

-Балет хүүхдийн төлөвшилд маш сайнаар нөлөөлдөг.  Балетыг зөвхөн үзэгчдийн суудлаас хардаг байсан хүүхдүүд  энэ урлагийн тогоонд орж балетын хууль, дүрмээс суралцаж багаасаа төлөвшдөг гэж хэлж болно. Хүүхдүүд хариуцлагатай байх, цаг барих, бусдыг хүндлэх, багаар ажиллах чадварт суралцан аливаа зүйлд хандах хандлага нь хүртэл өөрчлөгддөг. Балетын тоглолтонд оролцсон хүүхдүүд хэдхэн минутын үзүүлбэрийн цаана ямар их хүч хөдөлмөр, соёл, дэг журам байдгийг маш сайн ойлгодог.

-Орчин үед хүүхдээ балетээр хичээллүүлэх сонирхолтой эцэг, эхчүүд ихэссэн шүү дээ. Эцэг эхчүүдийн зүгээс юуг анхаарах хэрэгтэй вэ?

- Зарим ээж нар өөрийнхөө мөрөөдлийг биелүүлэх гээд  хүүхдээ хүсэхгүй байхад нь балетээр хичээллүүлэх түгээмэл алдаа байдаг. Зөвхөн балет гэлтгүй бүхий л урлагт  хүүхдийн сонирхол, хүсэл  мөрөөдөл чухал гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Хүүхэд өөрөө юу хүсч байна вэ гэдэг хамгийн чухал зүйл. Хичнээн авъяастай байсан ч хүсэл байхгүй бол хол явахгүй шүү дээ. Нөгөө талаар хүүхэд үнэхээр сонирхолтой байвал гар утас, интернетээс хол эрүүл өсөхөд балет тусална.

-Балетын урлагийг хөгжүүлэхэд төр засгаас хэр зэрэг дэмждэг вэ?

-Монголын балетын урлаг балетын сургуулийн багш нарын сэтгэл зүрхэн дээр л тогтож байгаа гэж хэлж болно. Яг энэ салбарт шинийг санаачлан хийж бүтээж яваа хүмүүс бол хувийн хэвшлийхэн л байдаг. Тэгэхээр сэтгэл зүрхээрээ хийж бүтээж буй багш нарыг дэмжиж, үнэлэх, цаашлаад залуу бүжигчдийг дэмжсэн бодлого хэрэгтэй байна.

-Монголыг Балетын Холбооны үйл ажиллагааны талаар ярьвал?

Одоогоос хэдэн жилийн өмнө дэлхий даяар тарсан Монголын ахмад бүжигчид нэг нэгэнтэйгээ холбоо тогтоон, балетын урлагийг хэрхэн хөгжүүлэх, бидний зүгээс  юу хийж чадах талаар хэлэлцэн энэхүү холбоог байгуулсан. Тэр цагаас хойш олон тэмцээн уралдаан зохион байгуулж хүүхдүүдийг чадваржуулах, хөгжүүлэх талаас нь ажиллаж байна. Аливаа тэмцээний дараа хүүхдүүдийн хандлага, зорилго  нь өөрчлөгдсөн байдаг. Бага насны бүжигчид ах эгч нарынхаа тоглолтыг үзэн үлгэр дууриал авч, тэдэн шиг болох юмсан гэсэн гэгээн хүсэл тэмүүллээр дүүрсэн байгааг нь харах үнэхээр сайхан байдаг. Харин багш нар нь тэр хүсэл мөрөөдөл дээр нь тулгуурлан ажиллавал хүүхэд илүү хөгжинө.

-Балетээр хичээллэж буй хүүхдүүдэд хандан хэлбэл?

- Зөв хандлага, зөв төлөвшил сахилга баттай байх нь хамгийн чухал. Тайзан дээр гарна гэдэг цаг барихаас эхлээд, дэг журам, хүндлэл гээд олон зүйлийг шаардана. Балет өөрөө хайнга хандлагыг хэзээ ч хүлээн зөвшөөрдөггүй, түүнээс ямар ч үр дүн гардаггүй. Авъяас чадвараас гадна хувийн сахилга бат чамайг авч явна шүү.

-Та багш хүний хувьд Монголын Балетын хөгжлийн хэрхэн харж байна вэ?

-Монголын Балетын хөгжил Монголын балетчдаас л хамаарна.  Өнөөдөр бид нэг зорилготой,нэг мөрөөдөлтэйгээр хамтран ажиллаж, чадвал  балетын хөгжилд хязгаар гэж үгүй.  Хэт томыг мөрөөдөж суухын оронд  чадлынхаа хэмжээгээр хичээж, хэн нэгэнд найдах бус, өөрсдийн хүчээр урагшилан төрөөс ч дэмжээд өгвөл дэлхийн бүжигчдээс  дутахгүй боловсон хүчин бидэнд байна.

Бэлтгэсэн: Х.Үүрийнтуяа, Б.Сарангэрэл