Токио хотод тулааны спортын дамжаа ажилуулдаг нэгэн залуу 1 жилийн өмнө шавиасаа 1500 долларын сургалтын төлбөрийн өрөнд 130 нэгж хийсвэр валют авсан байна. Хийсвэр валютын талаар сайн ойлголтгүй тэрээр саяхан ханшийг нь шалгаж үзтэл нийт өртөг нь 150 мянган доллараар үнэлэгдэж байв. Норвегийн иргэн Кристофер Коч 4 жилийн өмнө 17 фунттай тэнцэх хэмжээний өртөг бүхий хийсвэр валют худалдаж авчээ. Тэгвэл тэр өнөөдөр хуруугаа ч хөдөлгөлгүйгээр хагас сая фунтын хадгаламжтай болоод байна.

Английн мэдээллийн технологийн мэргэжилтэн Жэймс Ховел зөөврийн компьютер дээрээ жүржийн ундаа асгах үедээ компьютерээ дахиж хэрэглэх шаардлагагүй болсон гэж бодож байв. Хэрэв тэгсэн бол тэр компьютерийн хатуу дискэн дээр хадгалагдаж байсан 5 сая фунтыг хог дээр хаях байв. Ховел 2009 онд дөнгөж гараад байсан хийсвэр валютаас 7500 нэгжийг худалдаж авсан байжээ. Өнөөдөр интернетээр тархах нэгэн нууцлаг валютад дэлхий даяр анхаарлаа хандуулж байна. Энэ бол хийсвэр валют, тоон мөнгө гэгдэж буй биткойн (bitcoin) юм.

Биткойн нь интернетэд солилцох мэдээллийн нэг хэлбэр бөгөөд үнэн чанартаа ямар ч үнэ цэнэгүй зүйл. Гэвч сүүлийн саруудад хөрөнгө оруулалтын хэрэгсэл болон хувирч ханш нь огцом өсөөр байна. Энэ оны эхээр нэг биткойн ойролцоогоор 10 доллартай тэнцэж байсан бол нэг жилийн хугацаанд ханш нь 100 дахин өсч, 1000 доллараас даваад байна. Ханшны энэ өсөлт нь нөгөө талаас ихээхэн хэмжээний хөрөнгө оруулалтыг урин дуудаж байна.

Хийсвэр валют дэлхий даяар тархах нөхцөл нь эдийн засгийн хямрал юм. Зарим улс оронд иргэдийн хадгаламжийн тодорхой хэсгийг хүчээр төвлөрүүлж байгаа зэргээс шалтгаалан хүмүүс өөрсдийн мөнгөн хөрөнгийг хамгаалах үүднээс их хэмжээний мөнгийг биткойнд цутгаж байна. Биткойн анхнаасаа иймэрхүү нөхцөл байдлыг харгалзаж үзсэн валют юм. Сатоши Накамото хэмээх програмистын 2008 онд хэвлүүлсэн өгүүлэлд засгийн газраас хамааралгүйгээр бие даасан валют бүтээх тухай өөрийн санааг тусгажээ.

Бодит валют нь эдийн засгийн хямрал, засгийн газарт итгэх итгэл буурах зэргээс шатгаанаас үнэ цэнэ нь буурах тохиолдол элбэг байдаг. Тэгвэл улс орны хил хязгаарыг давж, дэлхий даяар хэрэглэгдэх валютыг интернетэд бий болгох санаа олон улсын програмистуудын дэмжлэгийг авснаар 2009 онд биткойн бий болжээ. Биткойны нийт хэмжээг хатуу хязгаарлах учир түүний үнэ цэнэ тогтвортой хадгалагдана. Биткойн өнөөдөр бусад бодит валютын адил дэлхий даяар хэрэглэгдэж байна.

Валютын хямралд орсон Киприйн их сургууль сургалтын төлбөрийг биткойноор хийхийг зөвшөөрсөн байна. Эдийн засгийн хямралаас гарч чадахгүй байгаа АНУ-д хүмүүсийн долларт итгэх итгэл буурч, биткойныг хэрэглэх хүмүүсийн тоо нэмэгдэж байна. Бэлэн мөнгө, кредит карт, шуудангийн маркгүйгээр зөвхөн биткойноор амьдарч буй хосын тухай мэдээлэл гарчээ. Токиогийн Роппонги дүүрэгт зарим ресторанууд биткойноор төлбөр тооцоо хийх боломжтой болов. Биткойнд зориулсан дэлхийн анхны АТМ Ванковер хотод байгуулагдсан байна. Биткойний арилжааны биржийн мэдээллээр өнөөдөр дэлхий дээр уг хийсвэр валютыг хэдэн сая хүн хэрэглэж, түүний зах зээлийн багтаамж 13 тэрбум доллараар хэмжигдэж байна.

Өргөжин тэлэхийн хамт хийсвэр валютыг дагасан хууль бус, сөрөг үзэгдлүүд ч гарч эхэлсэн байна. Биткойн хакеруудын анхааралд өртөж, хамгийн сүүлд гэхэд л 1 сая доллараар үнэлэгдэх 1295 нэгж биткойн хулгайлагдсан байна. Худалдан авагчийн тухай мэдээлэл үлдэхгүй учир хуурамч пасспорт, хар тамхи наймаалах, мөнгө угаах зэргээр хууль бус арилжаанууд ч биткойноор тооцоо хийх худалдааны сайтуудад хийгдэх болов. Хийсвэр валютын ханшны огцом өсөлт нь 17-р зууны үеийн Амстердамын "алтанзул цэцгийн халуурал" хэмээх ханшны хөөсрөлтийн үзэгдлийг давтаж байгаа талаар эдийн засгийн мэргэжилтнүүд анхааруулж байна.

Биткойныг дагасан сөрөг үзэгдлүүдээс засгийн газрууд ч болгоомжилж эхлэв. Өнгөрөгч оны 7-р сард Тайландын банк биткойны арилжааг хориглосон бол саяхан Хятадын төв банк мөн адил арга хэмжээ аваад байна. Улс орнуудын бодит мөнгө валют, алтны нөөц зэргээр баталгааждаг бол хэдийгээр дэлхий даяар тархаж байгаа боловч хийсвэр валют ямар ч баталгаагүй юм. Хэрэв хөөс хагарч ханш унах, дэлхийн хэмжээний санхүүгийн томоохон байгууллагуудаас хориглох зэргээр хийсвэр валют үнэ цэнэгүй болж хувирвал олон сая хүн их хэмжээний хохирол амсах болно. Гэхдээ үүний хариуцлагыг хэн ч үүрэхгүй.

Дашрамд дурдахад манай интернет орчин, тухайлбал асуулт самбарт биткойны тухай яриа хамгийн идэвхтэй өрнөж байгаа сэдвүүдийн нэг болсон харагдсан.

Эх сурвалж: NHK