Ардчилсан намын улс төрийн зөвлөлийн гишүүн, “Дархан нутаг” ТББ-ын тэргүүн Н.Мөнхдаштай ярилцлаа.

-Дархан хотод барьсан хөшөөний талаар ярилцлагаа эхэлье. Их өвөрмөц санагдсан. Ямар бэлгэдлээр хөшөөг босгосон бэ?

-Би 1990 оны өмнөх үеийн нийгэм ямар байсныг мэднэ, ардчиллын өмнөх үе гэсэн үг. 1990 оноос өмнө бид өвөг дээдсийнхээ талаар мэдээлэл бага, хаалттай байлаа. Чингис хааны тухай хаа хамаагүй ярьдаггүй, үүх түүхээ сурталчилах зүйл огт байсангүй. Манай улс Оросын нөлөөнд байсан учраас өөрсдийнхөө түүхийг гэхээс илүү социалист орнуудын түүхийг судалж байсан. Тийм ч учраас 1990 оны өмнөх үеийг хүүхэд, залуучуудад ойлгуулъя гэж боддог юм. Энэ үүднээс Ардчилсан хувьсгалын 30 жилийн өмнө Чингис хааны нэрийг хэлэх ч эрхгүй байсан бол өнөөдөр бид үүх түүхээ мэддэг, ярьдаг, сурталчилдаг болсон. Тиймээс ардчиллын 30 жилийн ойг тохиолдуулж Дархан хотод хөшөө босголоо. Дархан нутаг ТББ-ынхантайгаа ярилцаж байгаад Ардчиллын 30 жилийн ойгоор Дархандаа дурсгалтай зүйл үлдээе гэх үүднээс Чингис хааны идэр залуу насны үеийг хонх барьснаар хөшөө босгосон. Хонхоор ардчиллаа төлөөлүүлж, илэрхийлж байгаа юм. Эрх чөлөөний хөшөө гэхэд л Америкт байдаг шүү дээ. Үүнтэй адилтгаж хонх барьсан Чингис хааны хөшөө босгосон. Дархан хотод хоёр дахь хөшөөгөө босгож байгаа нь энэ. Уг хөшөөний нээлтээ бид дэлхий нийтийн нэр хүндийн өдөр буюу аравдугаар сарын 20-нд хийж, дарханчууддаа хүлээлгэж өгсөн. Мөн тус өдөр манай улсын тусгаар тогтнолоо дэлхийд зарласан өдөр.

-Өмнө нь мөн хөшөө босгож байсан санагдаж байна?

-Манай Дарханыг “Найрамдлын Дархан” гэдэг байсан. Тэр утгаар нь эв нэгдлийг бэлгэдэн 2015 онд Алунгуа эхийн хөшөөг Дархандаа бүтээн байгуулсан.

-Ардчиллын 30 жилийг та хэрхэн дүгнэж байна вэ. Манайд Ардчилал бүрэн утгаараа хөгжиж байна уу?

-Нийгмийн томоохон өөрчлөлт хурдацтай хөгжих нь 30 жилийн хугацаанд богино л доо. Нийгмийн хувьсал алдаа, оноотой. Миний хувьд 1990 оноос өмнөх үеийг мэддэг учраас эргээд харахад ардчилал ололттой олон зүйлийг авчирчээ. Жишээ хэлэхэд, Хойд Солонгос ямар хатуу, харанхуй бүдүүлэг байгааг дэлхий нийт харж байгаа. Манай улс шиг ардчилсан улс тун ховор. Ардчилсан орнууд дундаа хариуцлага, дүрэм журмын хувьд хатуу дектатуртай байгаа нь олон ажиглагддаг юм. Манай улс 30 жилийн хугацаанд эрх чөлөөг дэндүү их эдэлж байгаа гэж ойлгодог. Бүр хэтрүүлэн хэрэглээд байна гэж ч хэлж болно. Дүрэм журмаа мэдэхгүй, зөвхөн би л эрх чөлөөтэй, юу ч хийсэн болно гэдэг ойлголттой байна. Ялангуяа төр засгийн өндөр албан тушаалтай хүмүүс маш хариуцлагагүй байна.

-Ардчилал гарснаар баян, хоосны ялгаа үүссэн гэж ярих нь бий. Бүх зүйлийн бурууг ардчилал руу түлхээд байдаг тал байдаг. Энэ тухайд?

-Тийм. Ардчилал гараад алдаа, оноотой л явж байгаа гэж дээр хэлсэн. Одоо парламентын засаглал сайн, муу гээд ярьж байна. Угтаа манайд парламентын засаглал хамгийн зөв. Үүнийг маш сайн хөгжүүлэх хэрэгтэй. Хоёр том хөршийн дунд оршиж байгаа манайх шиг хөгжиж байгаа улсад энэ засаглал маань зөв юм. Өнөөдөр манайд хариуцлага алга. Монгол Улсад хаана, хаанаа хариуцлага хэрэгтэй байгаа юм. Хүн бүр үүргээ ухамсарладаг баймаар байна.

Ялангуяа өндөр албан тушаалтнууд хууль, дүрэм журмаа үл хайхардаг, хариуцлага гэх зүйл байхгүйд нийгэм бухимдалтай байна. Өндөр албан тушаалтнууд нь хэрэгт холбогдчихоод ямар ч хариуцлага хүлээдэггүй. Гишүүд нь өөрсдөдөө зориулсан хууль гаргаж, хүү зохиож зээл авч байна. Хүүгүй шахуу мөнгө аваад явж байдаг.

Хариуцлагын тогтолцоо гэх зүйл манайд алга. Тэр дундаа эрх мэдэлтэй хүмүүсийн хариуцлагын асуудлыг маш сайн гаргаж тавих хэрэгтэй. Хариуцлага, шударга ёсыг л иргэд хүлээж байна.