Сүүлийн үед зэс эрс хөдөлгөөнтэй учирч байна, учир нь ковид-19-ын дараа дэлхий даярх эдийн засгийн нөхцөл байдал нөхөн сэргэж байна. Бүхэлдээ, зэсийн үнэ нь 0,392 ам.доллараар өссөн ба зөвхөн нэг сарын хугацаанд 13,10%-ийн өсөлтийн тухай мэдэгдэж байна. Зэс нь өнөөгийн байдлаар 4,14 ам.долларын үнийн түвшинд арилжаалагдаж байгаа нь 2016 оны1 дүгээр сарын хамгийн доод үнэ болох 1,9360 ам.доллароос үсрэн өссөн байна. Сүүлчийн 6 сарын хугацаанд түүхий эдийн үнэ 1,097 ам.доллараар буюу 38,67 %-иар өссөн. Ингэхдээ сүүлийн 5 жилд 1,7119 ам.доллар буюу 75,99 %-иар нэмэгдсэн. Зэсийн үнийн динамик нь эдийн засгийн чиг хандлагыг таамаглах боломжийг олгож байна зэсийг заримдаа эдийн засгийн баромерт гэж ч нэрлэдэг. Зэсийг цахилгаан утас , цахилгаан тоног төхөөрөмж, хэвлэмэл хэлхээ цахилгаан үүсгүүр, хоолой, дээврийн материалын үйлдвэрлэл гэх мэт бусад олон зүйлд өргөн хэрэглэдэг. Зэсийн үнэ голчлон үйлдвэрлэлийн болон барилгын үйл ажиллагаанаас хамаарч эдийн засгийн өсөлтийн үед өсдөг. Эсрэгээрээ эдийн засгийн уналттай, эдийн засгийн инфраструктурын үйл ажиллагаа зогссон үед эрэлт хэрэгцээ болон зэсийн үнэ буурдаг. Зэсийн зах зээлд дүн шинжилгээ хийхэд гол улс болох Бүгд Найрамдах Хятад улсыг ажиглах хэрэгтэй учир нь 2019 онд 40,8 тэрбум ам.долларын үзүүлэлттэй байсан дэлхийн импортын 30 % нь тус улсад оногдсон. Хоёр дахь томоохон зэсийн импортлогч улс бол Герман юм.Тус улс ньБүгд Найрамдах Хятад улсыг бодвол 4 дахин бага хэмжээгээр зэсийг импортлодог. Бүгд Найрамдах Хятад улсын томоохон барилгын салбар болон өндөр вольтын эрчим хүчний шугам нь дотооддоо үйлдвэрлэж чадах хэмжээнээс ихээхэн давсан хэмжээний зэсийг шаарддаг. Энэ нь Хятадыг дэлхийн хамгийн том импортлогч орон болгож байна. Экспортын хувьд ярихад Чили, Перу нь тэргүүлэгч улсууд юм.

Дараагийн 5 жилийн хугацаан дахь зэсийн үнийн таамаглалыг урьдчилан хэлж чадах уу?

2020 онд зэсийн үнэ 2,81 ам.долларын ханшны хэлбэлзлээс эхэлж, дараа нь коронавирусын цар тахлын улмаас буурч эхэлсэн. Үүний дараа 3 дугаар сард Хятад улс хатуу хорио цээрийн дэглэмрүү шилжиж түүний дараа бусад улс орнууд карантинд орж, улмаар үнэ нь ойролцоогоор 27%-иар унаж 2,09 ам.долларын ханшинд хүрэв. Гэхдээ 3 сарын дараа зэсийн үнэ хурдаа авч, жилийн турш өсөлттэй үргэлжилсээр байсан. Зэсийн үнэ нь 5 сар дараалан үргэлжлэн өсч, дараа нь 9 болон 10 дугаар саруудад буцаж буух эрсдэл үүссэн. Гэхдээ 11 дүгээр сард Хятадын импортын өсөлтийн дундаж зэсийн үнэ 3,50 ам.долларын ханшинд хүрэв. 12 дугаар сард үнэ 3,6 ам.долларын түвшинд хүрч тухайн жилийн өндөр үзүүлэлтээр өндөрлөсөн байна.

Хэдийгээр тийм боловч 2021 оны 1 дүгээр улиралд зэсийн үнэ өндөр импульсаа хадгалсан хэвээр 1 дүгээр сард зэсийн үнэ хамгийн их өсөлтийг харуулж харин 2 дугаар сард үнэ эрс өсч 4,37 ам.долларын хамгийн дээд үзүүлэлтэнд хүрэв. Үүнээс хойш зэсийн үнэ 4,2 – 4,0 ам.долларын хооронд хэлбэлзэж байна.

Бүгд Найрамдах Хятад улсад зэсийн эрэлт болон нөөц ямар байх вэ?

Хятад дахь зэсийн эрэлт хэрэгцээ 2021 оны турш өндөр хэвээр байна гэж хүлээжбайгаа, учир нь Олон Улсын Вальютын Сан 2020 онд Хятадын эдийн засгийн 1,9%-ийн өсөлтийг таамаглаж байна. Хятад улс нь коронавирусын тархалтыг хяналтандаа авч чадсан ч дахин олон нийтийг хамарсан тусгаарлалт шаардагдахгүй гэж үзэн үйлдвэрүүд үргэлжлэн ажиллах болно гэжээ. Энэ байдалаж үйлдвэрлэлд нөлөөлөхгүй ба идэвхжилтийг нэмэгдүүлэх улмаар дэлхийн зэсийн томоохон хэрэглэгчийн зүгээс гарах эрэлтийг нэмэгдүүлэхэд хүргэнэ. Үүнээс гадна, 2020 онд Хятадаас гаралтай нөөцийн өсөлт хүлээгдэж байгаа, учир нь Хятад улс нь Америкын Нэгдсэн улстай харилцах харилцааны боломжит эрсдэлээ даатгаж өөрийн зэсний нөөцөө бүрдүүлж байна. Хэрвээ Хятад улс ойрын 5 жилийн хөгжлийн төлөвлөгөөнд нөөц хуримтлуулах асуудлыг багтаавал тэрээр зэсийн импортоо нэмэгдүүлж мөн металлын үнэ ч эрэлтээс улбаалан мөн өснө.

Та бидэнд металл болон ашигт малтмалын зах зээлийн тухай ерөнхий таамгйг өгч чадах уу? Эрэлт хэрэгцээ, үнэнд өөрчилөлт орох уу?

Дэлхийн банкны металл болон эрдсийн үнийн индекс 2021 оны 1 дүгээр улирал дахь 16 хувийн өсөлт гарсан. 2021 оны 3 дугаар сард металлын үнэ2020 оны 4 дүгээр сарын хамгийн бага үзүүлэлтээс бараг 70%-иар дээшилж, ингэхдээ зэс, цагаан тугалга, төмрийн хүдрийн үнэ 10 жилийн үзүүлэлтээр дээд түвшинд хүрсэн. Хятад улсын эрэлт хэрэгцээ дэлхийн эдийн засгийн үргэлжилсэн нөхөн сэргээлт болонам.долларын ханшны сулралт бууралт нь үнийн өсөлтөнд нөлөөлсөн. Таамагласны дагуу 2021 онд металлын үнэ өмнөх жилтэй харьцуулахад дунджаар 30%-иар өснө – 2022 онд зөөлөрчөмнөх 10 дугаар сарын таамаглалаас огцом дээшлэх өөрчлөлт гэж үзсэн. Энэхүү таамаглалыг дээрдүүлэх эрсдлүүдэд цаашдын өдөөлтийн хөтөлбөрүүд болон нүүрстөрөгчийг давхар ислийг бууруулахад чиглэсэн эрмэлзлийн эрчимжүүлэлтийг хамарч байна. Ковид-19-ийн халдварын сэргэх ба Хятад улсад өдөөх арга хэмжээг төлөвлөснөөс хурдан болиулах явдлууд ньуг таамаглалыг дордуулах эрсдлүүдэд багтана.

Хөнгөн цагааны үнэ нь 1 дүгээр улиралд 9 %-иар байгааг 2020 оны 4 дүгээр сартай харьцуулахад 3 дугаар сард 50%-иар өссөн байна. Үнийн өсөлт нь автомашин болон бусад үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүний эрэлт хэрэгцээ, барилгын салбар дахь идэвхжилтийг тус тус харуулж байна. Хэрэглээний хувьд Хятад улсын орон нутаг дахь засаг захиргаанууд экологийн асуудлуудын улмаас үйлдвэрлэлийн хүчин чадлыг бууруулахыг шаардсан.Тухайлбал, Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орондтус улсын хөнгөн цагааны хайлуулалтын нийт хүчин чадал ойролцоогоор 15% ноогддог ба уг өөртөө засах орон дахь хайлуулалтын үйлдвэрүүдийн 90% нь цахилгаан эрчим хүч гаргаж авахын тулд нүүрс шатааж байна. Хүчин чадлыг шинээр нэмэгдүүлж байгаа ирэх жилд Бүгд Найрамдах Хятад улс нь 45 сая тонны үйлдвэрлэлийн дээд хүчин чадлын хэмжээнд хүрч чадна. Хятадын 2030 он хүртэл нүүрстөрөгчийн давхар ислийн пик ялгаруулалт 2060 гэхэд цэвэр тэг пик ялгаруулалт гаргах ерөнхий зорилгуудыг хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байна хөнгөн цагааны ислийг металл болгон боловсруулах эрчим хүч их шаардсан шинж чанараас шалтгаалсан хэрэгцээний бууралтын хүлээцийг нэмэгдүүлж байна. Таамаглалын дагуу 2021 онд хөнгөн цагааны үнэ ойролцоогоор 29 %-иар өснө харин 2022онд 7%-иар буурна.

Мөнгөний үнэ, 2021 оны 1 дүгээр улиралд 8 жил дэх хамгийн дээд түвшин буюу8%-иар өссөн, жилийн өмнөх үзүүлэлтээс 60%-иар эсрэгээрээ дээгүүр байв. Мөнгөний хэрэглээний талаас ихэнхдээ ноогддог (алтны хувьд, 10% л ноогддог) аж үйлдвэрийн хэрэгцээ (электроник, автомашин ба нарны эрчим хүч) нөхөн сэргээлтийн үр дүнд үнэ өссөн болно. Хөрөнгө оруулалтын эрэлт нь мөн тогтвортой байсан: 2019 оны дунд үеэс хөрөнгө оруулагчид удаан хугацааны түвшинг цэвэр барьж байв. Уурхайнуудын хангамж тасалдсан явдал бол Өмнөд Африкт мөн адил үнэ өгсөн гэхдээ Канад, Мексик, Перу зэрэг улсуудад хэрэгцээ мэгдэхүйц нэмэгдэнэ гэсэн таамагтай байна. Мөнгөний үнэ 2021 онд 22%-иар өсч, харин 2022 онд буурна гэсэн хүлээлттэй байгаа, учир нь мөнгө алтны адилсаад бэрхшээл (ашиг орлого өсч буй), үйлдвэрлэлийн хэрэгцээтэй ихэссэнтэй тулгарч байгаа.