Монгол Улсын дархан байдлыг хилчид сахин хамгаалдаг. Тэгвэл хилчдийг хэн хамгаалах вэ гэдэг асуултыг эх орондоо хүүгээ даатган хүлээж буй зуу зуун эцэг, эхчүүдийн өмнөөс Хил хамгаалахын ерөнхий газрын дарга, хилийн цэргийн командлагч Х.Лхагвасүрэнд дайж байна. Гагцхүү энэ асуулт зөвхөн өнөөдөр биш өнгөрсөн хугацаанд ч мөнхөд хариулт нэхэж ирсэн билээ.
Цэргийн байгууллагын дүрэм журам нэрийн дор хэдэн арван хилчин хөвгүүн яргалал, дарамтан дунд өдөр хоногийг өнгөрүүлж, зарим нь харамсалтайгаар амь насаа алдсан тоо баримт олон. Ил болсон нь л энэ тохиолдлууд болохоос дарагдаад өнгөрсөн нь хэд байгааг мэдэхгүй.
Ер нь ч салбартаа гарч буй зөрчил, хууль бус үйлдлийг хамгийн сайн нууж, халхавчилж чаддаг нь зэвсэгт хүчин, хил хамгаалах, онцгой, цагдаагийнхан. Олон нийтэд ил болсон жишээ баримтаас ч зугтаж бултахдаа “мэргэжлийн” гэж хэлэхэд нэг их хилсдэхгүй л болов уу. Угаас хэвлэлийнхний дунд ийм л үнэлэлт, дүгнэлттэй явж ирсэн.
Асуудлын мөрөөр асууж тодруулах гэж очсон хэвлэлийнхэн голдуу цоожтой хаалга мөргөөд буцдаг нь их.
Тэр дундаа хил хамгаалах салбар бол цэргүүдийн амь наснаас илүү албаны нэр хүндээ илүүд үздэг. Хилчид мориноос унаж чирэгдсэн, оргож хил гарах гэж яваад амиа алдах тоолонд “Албаны нууц, шалгаж байна” гэх хөнгөн тайлбар хийгээд сурчихсан. Увсын хил дээр үүрэг гүйцэтгэж явсан байлдагч ОХУ-ын хил даван зугтаж амиа алдсан хэрэг гарахад ХХЕГ “Олон улсын гэрээ, хэлэлцээрт заасан үүргийнхээ дагуу энэ талаар мэдээлэл өгөх боломжгүй” гэсэн хариулт өгч байв. Мөн хилийн цэргийн 3-4 алба хаагч харамсалтайгаар амь насаа алдахад “Хилийн цэргийн алба хаагчидтай холбоотой харамсалтай хэргүүд гарсан нь үнэн. Дорнод аймгийн Баян-Уул суманд байрлах хилийн цэргийн 0275 дугаар ангийн гэрээт хилчнээс бусад гурав нь албан үүргээ гүйцэтгэж яваагүй”. Тийм учраас хамаагүй гэх утга бүхий хариултыг өгч байсан удаатай. Наад захын жишээ л иймэрхүү. Тиймээс цаашид энх цагт эх орныхоо төлөө яваад эрсэдсэн амь болгоны араас хариуцлага нэхэж сурцгаая.
Хэдийгээр цэрэг армийн салбар улс орны аюулгүй байдал, тусгаар тогтнол, өндөр хэмжээний нууцлалын зэрэглэлд үйл ажиллагаа, тушаал заавар нь явагддаг ч монгол хүн үнэ цэнээ алдах, хуулийн хариуцлага бүдгэрэх учиргүй юм. Ер нь ч монгол хүний аминаас үнэтэй салбарын нэр хүнд гэж байх ёсгүй. Тиймээс хил хамгаалах байгууллагийн өнөөгийн удирдлагууд салбарын асуудал, алдаа бүрийг нууж, хаахаас илүү алба хаагчдынхаа хандлагыг өөрчлөх сургалт, соён гэгээрлийн ажил хийсэн эсэх, амиа алдсан цэргүүдийн ар гэрийнхэнд хэр хэмжээний төсөв мөнгө зарцуулж нөхөн олговор, эмчилгээ, үйлчилгээний зардал шийдэж өгөв зэргийг нууцлах биш ил тод болгож, гарц шийдэл ярьж сурмаар байна. Зэвсэгт хүчин, хил хамгаалах салбарт хариуцлагын салхи, орчин үеийн залууст тохирсон шинэчлэлийн тогтолцоогүйгээр хорин нэгдүгээр зуунд хол явахгүй. Иймийн тулд ирээдүйд цэрэг болохоор, эх орныхоо хилийг манахаар дуудагдах хөвгүүдэд аюулгүй гэсэн баталгаа бий болгож, дэглэм, яргалалгүй цэргийн эрдэмд суралцах нөхцөлийг бүрдүүлж өгөөч Х.Лхагвасүрэн командлагч аа.
2021 онд л гэхэд цэргүүд дарамт шахалтаас болж өөрсдийн амиа егүүтгэх цаашлаад салаан даргаа хөнөөгөөд зугтсан хэрэг хэд хэд гарлаа. Хилийн цэрэгт алба хааж буй цэрэг юуны улмаас даргынхаа өөдөөс буу шагайсан учир шалтгаан тодорсонгүй. Мөн хилийн ангид амиа хорлосон тохиолдол шил дараалан гурван ч удаа бүртгэгдэв. Энэ бүхнээс үүдэж хилчдийг хэн хамгаалах вэ гэдэг асуултыг ХХЕГ-ын удирдлагуудад дайж, хариуцлага нэхсэн сэдвийг үргэлжлүүлэн хөндөх болно.
Сүүлийн жилүүдэд хилийн цэргийн ангид амь насаа алдсан хэргийн кейсүүд:
2006 он
-Хилийн цэргийн 0311 дүгээр ангийн заставт хоёр байлдагч албан үүргээ биелүүлж яваад бие эрхтэндээ гэмтэл авч, цаг тухайд нь эмнэлгийн тусламж авч чадаагүйгээс амь насаа алдсан.
2013 он
-Өмнөговь аймгийн Гурвантэс сум дахь хилийн 0166 дугаар ангийн ... дугаар заставын малчин цэрэг нэгдүгээр сарын 12-13-нд шилжих шөнө учир битүүлгээр нас барсан. Талийгаач М Баянхонгор аймгийн Баянхонгор сумаас цэргийн албанд татагдан ирсэн.
2015 он
-Увс аймгийн Баруунтуруун сумын Хилийн цэргийн 0311 дүгээр ангид Хөвсгөл аймгаас цэрэгт татагдан алба хааж байгаад нас барсан. Тухайн үед цэргүүдийн ар гэрийнхэн “Цэргүүд зодуур, дарамтнаас болж өвчилдөг, амь эрсддэг. 2013 оноос хойш хоёр жилийн хугацаанд таван цэрэг золгүй байдлаар амь эрсдсэн, мөн таван цэрэг эмчилгээнд байгаа” гэдгийг хэлж байв.
2019 он
-Сүхбаатар аймгийн хилийн цэргийн 0184 дүгээр ангид нэг цэрэг амиа алдсан харамсалтай хэрэг гарчээ. Одоогоор тус аймгийн цагдаагийн газар шалгаж байгаа бөгөөд талийгаачийн амиа алдсан шалтгааныг холбогдох албаныхан ихээхэн нууцалсан юм.
2019 он
-Увс аймаг дахь хилийн 0311 дүгээр ангийн хилийн харуулын үүрэг гүйцэтгэж байсан байлдагч морьтойгоо алга болж, ОХУ-ын нутаг дэвсгэрээс нас барсан байдалтайгаар олдсон.
2021 он
-Хил хамгаалах ерөнхий газрын харъяа цэргийн ангийн дөрвөн алба хаагч золгүй байдлаар нас барсан. Тодруулбал, Дорнод аймгийн Баян-Уул суманд байрлах хилийн цэргийн 0275 дугаар ангид гэрээт цэргийн алба хаагч моринд чирүүлж нас барсан байна.
-Хэнтий аймгийн Дадал сумын нутаг дэвсгэрт байрлах хилийн цэргийн 0287 дугаар ангийн алба хаагч усанд осолдсон бол өөр ангийн хоёр алба хаагч амарч, зугаалж явахдаа золгүйгээр амиа алджээ.
-Дорнод аймагт орших хилийн цэргийн 0132 дугаар ангид ажилладаг офицер авто ослоор нас барсан хэрэг гарсан.
2021 он
-Говь-Алтай аймгийн хилийн цэргийн 0214-р ангид хөгжмийн дарга удирдаачаар ажилладаг 30 гаруй насны албан хаагч Б-гийн цогцсыг олжээ. Тэрбээр цэргийн ангийн буудлагын талбайн хяналтын цэгийн төмөр шатны гишгүүрээс хоолойгоо боомилсон байна.
2021 он
-Дорноговь аймгийн “Хатанбулаг сумын Хилийн цэргийн 0168-р ангин заставт малын суурийн харуулын цэрэг хашаанаас хоолойгоо боомилж, нас барсан харамсалтай хэрэг гарсан. Талийгаач нь цэргээс халагдахад долоо хоног дутуу байжээ.
2021 он
-Дорноговь аймгийн Хилийн цэргийн 0129-р ангид гэрээтээр алба хааж байсан 21 настай С харуулын байрандаа өөрийгөө боомилж амь насаа алдсан. Талийгаач Говь-Алтай аймгийн Шарга сумын харьяат бөгөөд “Намайг ирж аваач, дарамттай байна” гэж утсаар ярьсныг ар гэрийнхэн нь хэлж байсан юм.
С.Уянга
Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин
