1994 онд Ардчилсан нийгмийн үеийн анхны Эрүүгийн хууль батлагдаж байсан бөгөөд тэр нь 2002 онд өөрчлөгдөж байсан юм. Гэхдээ 2002 оны эрүүгийн хуулийг судлаачид, хуульчид "хэт шоронжсон" хэмээн дүгнэдэг. Жишээлбэл, хоёр хүн зодолдоод нэг нь нэгэндээ гэмтэл учруулсан тохиолдолд гэмтлийн зэргээсээ хамаараад ял нь өөр өөр байдаг. Дээрээс нь танхайн гэмт хэргийн заалт нь нөхцөл байдлаараа бусдын биед гэмтэл учруулах гэмт хэргээсээ ялгаатай. 

Энгийнээр, гэмтэл нь адилхан хэрнээ үйлдэгдсэн газар болон үйлдэл нь олон нийт рүү чиглээд ирэхээрээ өөр болдог аж. Тэгэхээр бусдын биед хохирол учруулах гэмт хэрэг үйлдвэл гурван сарын хорих ял авдаг байсан бол танхайн хэрэг үйлдсэн бол таван жилийн хорих ялтай байдаг. Үүнийг одоо шинэ буюу 2017 онд батлагдсан Эрүүгийн хуулиар танхайрах гэмт хэрэг гэж үзэхгүй. Харин танхайрах гэмт хэргийг тодорхой элементийг агуулсан бол Зөрчлийн гэмт хэрэг болоод явна.

Дээрх төрлийн гэмт хэргүүдэд ихэвчлэн 17-34 насны буюу төлөвших насны залуучууд холбогддог гэнэ. Харин харамсалтай нь, энэ төрлийн гэмт хэргийн шинж нь дандаа үл ялих шалтгаанаас үүдэлтэй байгаа юм.

Өөрөөр хэлбэл, ямар нэг өс хонзонгийн сэдэл байхгүй, урьдаас төлөвлөөгүй байж байгаад гэнэтийн уур уцаараас болж гэмт хэрэг үйлдэж байна. 

Гэхдээ залуус маань нэг зүйлийг санах хэрэгтэй!

Харилцан зодоон үүсгээд нэг нэгэндээ гэмтэл учруулсан бол хуульд заасны дагуу харилцан зодоон хийсэн гэж явна. Ингэхээр цагдаагаас хоёулангийн биед гэмтэл учирсан учраас хоёуланг нь хохирогчоор тогтоогоод мөн хоёуланг нь сэжигтэн яллагдагчаар татаад хоёулаа ял авна гэсэн үг юм.

Хүмүүс энэ тал дээр гэмтсэн нь хохирогч гэж ойлгоод байдаг. Гэтэл үнэндээ энэ хуулийн хүрээнд маргаан үүсгэсэн харилцан зодолдсон гэж явдаг юм. Гэвч зүв зүгээр байж байгаад бусдад зодуулаад хохирсон асуудал байвал ял шийтгэл гэж байхгүй л дээ. Харин нийгэмд олон нийтийн газарт согтууруулах ундаа хэтрүүлэн хэрэглэсэн үедээ бусадтай маргалдаж харилцан зодолдоод улмаар хоёр талын зодоонд хамааралтай хүмүүсийн бүгдээс нь гэмтлийн зэрэг илэрч хуулиараа тэдгээрийн үйлдэл нь зүйлчлэгдээд хариуцлага хүлээх тохиолдол их байдаг.

Тэгэхээр хүүхэд залуусын нийгмийн ёс суртахуун, соёлын хэм хэмжээнд анхаарал хандуулж, тэдэнд хуулийн талаар мэдлэг олгох нь чухал юм.

Хоёр тал нэг нэгэндээ ямар нэгэн байдлаар хохирол учруулсан л бол гэмтлийн зэргээсээ хамаарч шүүхээр таслан шийдүүлдэг. Хохирогч өөрөө зодоон эхлүүлсэн, улаан цайм зүй бус авирласан нь нотлогдсон, өөрөө тухайн гэмт хэрэг үйлдэгдэхэд ямар нэгэн байдлаар нөлөөлсөн, бусдад гэмтэл учруулсан бол заавал ял авдаг бөгөөд эрүүгийн хуулиараа торгохоос эхлээд хорих ялаар хүртэл шийтгэгддэг байна. Шүүхээс хоёр талд хоёуланд нь шийтгэл оногдуулж, хоёуланг нь хохирогчоор тогтоодог.

Энэ мэтчилэн хуулийн заалт, үйл явцыг мэддэггүйн улмаас олон залуус торны цаана сууж байгаа юм. Тэр ч бүү хэл түрхэн зуурын түргэн уураас болж нэг нэгнийхээ амь насыг хөнөөх гэмт хэрэг ч нэлээдгүй гарсаар байна. Зодоонд ялагч байхгүйгээс гадна хуулийн өмнө хүн бүр хариуцлага хүлээнэ. Залуу насны ааг омгоороо гэмт хэрэгт холбогдох уу, эрүүл саруул нийгэмд эзлэх байр сууриа тодорхойлоод "Зөв" хүн байх уу гэдэг нь хувь хүний өөрийн сонголт байдаг. Хэн ч жангаа идээд суухыг хүсдэггүй хорвоо шүү дээ. Тэвчээртэй, уужуу тайван зан таны хувь тавиланг өөрчилж чадах хүчтэй гэдгийг бүү мартаарай.

Э.Анударь

Эх сурвалж дурдахгүйгээр хуулбарлан нийтлэхийг хориглоно.